Villa Hadrianus V
Teatro Marittimo, Tempelterassen, Tholos en het Griekse Theater
We lopen nu weer richting het noord-oosten naar het Teatro Marittimo. Op een eiland met een doorsnede van 27 meter stond een bouwwerk met allerlei kleine vertrekken. Om het eiland is een vier meter brede gracht aangelegd, die op haar beurt weer omgeven wordt door een ronde omgangsportico.
Teatro Marittimo Luchtfoto Video Smarthistory (4.59 minutes)
De zuilen en de negen meter hoge ronde muur zijn nog grotendeels intact. Als je de doorsnede van de hoge omheining meet dan is deze exact gelijk aan die van het Pantheon namelijk 43,3 meter. Het eiland was te bereiken door twee draaibare houten bruggen (zie onderstaande plattegrond, n. 4). Bij de opgravingen zijn de wieltjes die onder de houten bruggen hebben gezeten nog gevonden.
De benaming, het maritieme theater, heeft niets te maken met de functie van het gebouw. Over de betekenis van dit complex bestaat onder de archeologen geen algemene overeenstemming. Vaak wordt gedacht dat Hadrianus de ruimte gebruikte om zich terug te trekken om te kunnen lezen en tot rust te komen. In dit verband wordt er vaak op gewezen dat het Teatro Marittimo precies ligt tussen de zaal der filosofen en de Griekse en Latijnse bibliotheken. Hierbij wordt dan ook nog vermeld dat op het eiland zelf ook nog een bibliotheek aanwezig was. Het complex op het eiland was voorzien van allerlei vertrekken, op een keuken na, die gewoonlijk in een Romeins huis te vinden waren, zij het wel veel kleiner dan gebruikelijk.
Reconstructie van een Romeinse bibliotheek
De benaming, het maritieme theater, heeft niets te maken met de functie van het gebouw. Over de betekenis van dit complex bestaat onder de archeologen geen algemene overeenstemming. Vaak wordt gedacht dat Hadrianus de ruimte gebruikte om zich terug te trekken om te kunnen lezen en tot rust te komen. In dit verband wordt er vaak op gewezen dat het Teatro Marittimo precies ligt tussen de zaal der filosofen en de Griekse en Latijnse bibliotheken. Hierbij wordt dan ook nog vermeld dat op het eiland zelf ook nog een bibliotheek aanwezig was. Het complex op het eiland was voorzien van allerlei vertrekken, op een keuken na, die gewoonlijk in een Romeins huis te vinden waren, zij het wel veel kleiner dan gebruikelijk.
Er is ook een interpretatie dat dit vreemde complex niet zomaar een miniatuurhuis is, maar een weergave van het universum waar precies in het midden van het eiland een sterrenkoepel te vinden was. Hier werden de sterren geraadpleegd. Het Piazzo dOro is de navel van de Villa van Hadrianus. De sleutel tot de betekenis van dit complex ligt bij een beschrijving van Terentius Varro die uitgebreid zijn vogelverblijf beschrijft. Er zijn nogal wat overeenkomsten tussen dit vogelverblijf dat 170 jaar eerder gebouwd is en het Teatro Marittimo. Zo hebben ze alle twee een eiland met een tholos waarop een baldakijn geplaatst is, een ronde gracht en een ronde colonnade om het geheel.
Plattegrond van het Teatro Marittimo in de Villa van Hadrianus:
1. Ingang 2. Cirkelvormige omgangsportico 3. Watergracht 4. Beweegbare bruggetjes 5. Pronaos
Varro beschrijft tot in detail zijn vogelverblijf. Hierbij merkt deze klassieke auteur op dat je in de tholos op zijn eilandje de windrichting kon aflezen. Daarnaast kon je hier de sterren raadplegen. Uit de sterren kon je immers de toekomst aflezen. Het geheel, de gracht, het eiland en de tholos met zijn koepel, is niets anders dan een miniatuurkosmos. Het was een weergave van de verschillende dierlijke, plantaardige en minerale rijken.
“De omgang en het eilandje werden bewoond door de mens; in het water van de gracht zwommen vissen (aquarium), en de lucht was het domein van de vogels (waarvan sommige de overgang van het water naar de lucht maakten, zoals de eenden die met name vermeld werden).Bovendien kon het water via het waterleidingsysteem worden gecontroleerd en had men dus net als in het Gouden Huis [Teg: paleis van Nero in Rome] de mogelijkheid om regen te doen neerdalen. Het mechanisme van de koepel gaf de beweging van de planeten en de sterren weer, terwijl de windvaan de windrichting aangaf. De wind werd in de Oudheid beschouwd als de drijfkracht van de sterrenbewegingen en was als zodanig van grote invloed op de horoscoop.”
Henri Stierlin, Imperium Romanum deel I Van de Etrusken tot de val van het rijk, Taschen, Keulen 1996 blz. 178.
Plattegrond van het vogelverblijf van Varro
Reconstructie van het vogelverblijf
1. Ingang
2. Visbekkens
3. Cirkelvormige, houten colonnade rond de vijver
4. Ringvormige vijver
5. Eilandje met marmeren tholos met daarin een triclinium
6. ‘Theater voor de vogels
7. Koepel boven de centrale tholos, met windvaan
Uit de vergelijking tussen het vogelverblijf van Varro en het Teatro Marittimo wordt de conclusie getrokken dat het geheel een aula regia naar het beeld van het universum is [en], moeten we aannemen dat bovenop de centrale baldakijn in het midden van het eilandje waarschijnlijk een bronzen koepel heeft gerust. Waarschijnlijk zat hier een mechanisch planetarium in, waarmee de horoscoop kon worden gelezen. (Henri Stierlin blz. 178). Van Hadrianus is ook bekend dat hij frequent de sterren raadpleegde.
In de omgangsportico of boven de gracht waren waarschijnlijk netten gespannen zodat de vogels waaronder de eenden niet konden ontsnappen uit het Teatro Marittimo. De vissen zwommen tussen de waterplanten in de gracht. De keizer kon in de koepel van de tholos zijn toekomst of die van het Romeinse rijk uit de sterren lezen. Hierbij kon hij gebruik maken van een wonderbaarlijk mechanisme dat uit allerlei verschillende tandraderen was opgebouwd.
Antikythera mechanisme Youtube 7.51 (minuten)
In 1900 is een apparaat door vissers naar boven gehaald dat naar het eiland Antikythera genoemd is. Het mat 32 cm bij 17 cm en 10 cm en had 30 tandraderen met elk tussen de 15 en 225 tandjes. Het omhulsel van dit raderwerkje bevatte een inscriptie die men heeft kunnen ontcijferen. De namen van de sterrenconstellaties worden ondermeer genoemd. In 1974 is ontdekt dat dit mechanisme de configuratie van de hemellichamen kon nabootsen en wel ‘op elk gewenst tijdstip in het verleden, het heden of de toekomst.’ (Stierlin, blz. 181).
Na dit bijzondere eiland lopen we naar het noorden en we zien dan eerst aan onze rechterhand de tempelterrassen. Deze terrassen zijn waarschijnlijk de vestibule geweest van een groot huis. Van hieruit had je een prachtig uitzicht over de gehele vallei met zijn vele tuinen, fonteinen, waterpartijen, bomen en gebouwen.
Als we verder doorlopen naar de uitgang en afbuigen naar het oosten zien we een kleine rond tempel: de tholos van Venus. Dit gebouwtje is in tegenstelling tot alle andere bouwwerken in de Villa van Hadrianus wel een kopie van een Griekse tempel op het eiland Knidos die gewijd was aan de godin Aphrodite. Vier zuilen met een entablement zijn nu nog te zien.
Tholos van Venus Detail: Entablement Maquette Tholos van Venus
In het midden zijn de resten van een hok te zien dat waarschijnlijk voor godsdienstige rituelen gebruikt is. Bij de opgravingen zijn de resten van een Romeinse kopie van een beeld gevonden dat jullie nog in het Vaticaanmuseum (Cortile Ottagono) gezien hebben: de Venus van Knidos van de Griekse beeldhouwer Praxiteles.
Als we verder lopen zien we nog een theater. Ook dit gebouw is vrij klein met een diameter van 36 meter, er is weinig meer van bewaard gebleven.
Maquette van het Griekse theater De overblijfselen
Meer over het theater Klik hier bij Digital Hadrian’s Villa Project
Waarschijnlijk, maar dat heeft wel met de tijd te maken, gaan we nog een kijkje nemen in het naburige stadje: Tivoli. Helaas is op maandag de Villa d’Este gesloten zodat we deze beroemde villa uit de Renaissance niet kunnen bekijken.
Einde Rome dag 2 Villa Hadrianus
Vervolg Rome dag 3: De oorsprong van Rome en het oude Forum Romanum