Sant’Agnese in Agone en Pasquino

Palazzo Pamphili (left) c. 1700        Velázquez ‘Innocent X’

Innocentius X (Pamphili) wilde als sluitstuk voor ‘zijn’ aanpak van het Piazza Navona, waar het paleis van de familie ook aanlag en Bernini de fontein van de vierstromen had gebouwd, de oude kerk aanpakken.

Giovanni Battista Gaulli ‘Alexander VII’

Maar dan gaat alles mis. In datzelfde jaar sterft Innocentius X en Alexander VII (Chigi) wordt de nieuwe paus. Hij had weinig belangstelling voor de Sant’Agnese in Agone. Er komt een commissie die moet besluiten wat verder te doen met de bouw. De uitslag is vernietigend voor Borromini: hij wordt ontslagen en Carlo Rainaldo krijgt de bouw opnieuw in handen. Hij wijzigt het ontwerp van Borromini. Uiteindelijk krijgt Bernini nog de opdracht om de kerk te voltooien. Ook hij veranderde nog het nodige. Natuurlijk kreeg het atelier van Bernini de opdracht om de kerk te voorzien van fresco’s en werd er het nodige gekleurde marmer en stucwerk aangebracht. Borromini moet hiervan gegruwd hebben. In al zijn kerken en gebouwen gebruikte hij juist nooit gekleurd marmer integendeel meestal een sereen licht grijs of wit marmer. 

Pasquino      Antonio Lafreri ‘Pasquino’ 1542
Hendrick Goltzius ‘Pasquino’ 1590-1591 Teylers Museum, Haarlem

We gaan naar het zuiden en komen op weg naar een ander beroemd gebouw van Francesco Borromini langs het Piazza di Pasquino. (Wikipedia Engels) Bij dit pleintje staat een verweerd hellenistisch beeld uit de 3e eeuw.

Waarschijnlijk is het Menelaos die het dode lichaam van Patroclus beschermt. Toen in 1501 de naburige Via dei Leutari opnieuw bestraat moest worden, is dit gehavende beeld ontdekt. Kardinaal Carafa heeft het op de hoek bij het plein geplaatst.

Pasquino      In situ

Volgens het verhaal had de kleermaker of zoals sommigen denken schoenlapper, Pasquino, hier een goedlopende winkel in de buurt. Pasquino kwam vaak aan het pauselijke hof en kreeg mee wat er zich zoal achter de schermen afspeelde. Pasquino leverde nogal gepeperde kritiek op wat zich in Rome afspeelde en dan vooral aan het pauselijke hof. Na de dood van deze kleermaker is het beeld naast zijn winkel geplaatst. Hier hingen de Romeinen vaak een briefje op met kwinkslagen waarin het nodige scherpe commentaar gegeven werd. Zoals de reeds eerder beschreven paskwil (spotdicht naar beeld bij de winkel van Pasquino) van de geneesheer van Urbanus VIII, Giulio Mancini ‘Quod non fecerent barberini, fecerunt barberini’ wat de barbaren nalieten deden de Barberini’s (het brons uit de portico van het Pantheon slopen). Je zult in Rome nog veel van deze ‘sprekende’ beelden aantreffen.