Santa Maria Gloriosa dei Frari of de Frari-kerk I
De huidige kerk van de Santa Maria Gloriosa dei Frari werd gebouwd op dezelfde locatie als een voorgaande Franciscaner kerk, die dateerde uit de 13e eeuw. De bouw van de nieuwe kerk begon rond 1330 en duurde bijna 100 jaar, tot de voltooiing rond 1420.
Santa Maria Gloriosa dei Frari Facade Apsis
Portaal Corner-kapel Plattegrond 29
De kerk heeft een imposante façade van baksteen en wit marmer. De voor- en zijgevel heeft vier portalen en is versierd met beelden van heiligen en engelen. Het bovenste deel van de voorgevel heeft een groot roosvenster.
Portalen van:
Petrus-kapel Plattegrond 18
Middelste deur Plattegrond 12
Voorgevel Plattegrond 1
De kerk heeft een indrukwekkend interieur met een hoge gewelfde ruimte die wordt ondersteund door zuilen. De centrale ruimte heeft een langwerpige plattegrond (T-vorm) en wordt verdeeld in drie beuken door middel van zuilen. De kerk heeft ook een dwarsschip dat aan de beuken grenst en een apsis met een gewelf aan het einde van de kerk. Het houten koor stamt uit 1468.
Transept van de Santa Maria Gloriosa dei Frari
G. B. Moroni ‘Portret van Alessandro Vittoria’ 1552- 1553
Deze franciscanen kerk bevat vele beroemde kunstwerken van kunstenaars als Titiaan, Canova, Sansovino, Donatello, Bellini, Alessandro Vittoria etc.
Wikipedia Frari-kerk
Wikipedia plattegrond en kunstwerken (Engels)
Donatello ‘Johannes de Doper’ 1438 Inzoomen Plattegrond 17
Deze kerk heeft naast schilderijen ook veel beelden. We zullen in het kort de ontwikkeling van de beeldhouwkunst met reuze stappen doorlopen van gotiek, renaissance, maniërisme, barok tot en met het neoclassicisme. Het beeld van Donatello, Johannes de Doper’, uit 1438 moet voor de beeldhouwers van Venetië choquerend geweest zijn.
Dit beeld uit de renaissance heeft weinig te maken met de beelden uit de gotiek die je op het koorhek aantreft. Donatello is een beeldhouwer uit Florence die ook veel bronzen beelden en een beroemd ruiterstandbeeld, De Gattamelata, gemaakt heeft. Het houten beeld van Donatello (klik hier voor een detail van Johannes de Doper) waar we helaas niet echt dicht bij kunnen komen is zeer opmerkelijk vanwege de expressieve wijze van afbeelden.
Donatello ‘Johannes de Doper’ 1438 Kapel van Giovanni Battista
Inscriptie: Inter natos mulierum non surrexit major Joanne Baptista
Onder degenen die door een vrouw werden gebaard, was niemand zo groot als Johannes de Doper
Jacopo della Quercia ‘Graf monument voor Paolo Savelli’
In situ Plattegrond 25
Donatello gebruikte de dikke laag gresso soms opgevuld met doeken als ware het klei waarmee je modelleerde. De mantel van Johannes bestaat voor een deel uit gresso. De gotische beeldhouwers gebruikten een kalk- of gressolaag op een houten beeld waardoor er een stabiele onderlaag voor de polychrome verf ontstaat. Dit is te zien bij het houten ruiterstandbeeld van Paolo Savelli van een onbekende beeldhouwer in het rechtertransept.
Tintoretto ‘Jacopo Sansovino’ 1560 – 1570
In de kapel van de H. Marcus is een werk te zien van Sansovino een tijdgenoot van Michelangelo. Jacopo Sansovino kon in Florence als beeldhouwer nauwelijks werk krijgen. Michelangelo vond hem te bedreigend en zorgde ervoor dat hij bepaalde opdrachten niet kreeg. Voor Sansovino zat er niets anders op dan maar werk buiten Florence te zoeken. Zo kwam hij na in Rome gewerkt te hebben in Venetië, waar hij zich voornamelijk met architectuur bezighield. Vanmorgen zijn we langs het huis waar hij woonde -door hemzelf ontworpen- gelopen aan de Rio di San Gervasio nabij de S. Trovaso.
Jacopo Sansovino ‘John the Baptist’ In situ Zoom in Plan 7
Het beeld van Sansovino, ook een Johannes de Doper uit 1554, is kenmerkend voor de overgang van de renaissance naar het maniërisme. Je zult zien als je dicht bij dit beeld op de doopvont staat dat Sansovino met liefde elk detail heel precies heeft uitgewerkt. Op het marmer staat de inscriptie: “Iacobus Sansovinus Florentinus faciebat”.
We lopen nu naar het koorwerk, waarbij je het enorme verschil tussen de Johannes de Doper van Sansovino en de gotische beelden op het koorhek kunt zien: een wereld van verschil.
Andrea del Verrocchio ‘Kruisbeeld’ hout, 15e eeuw In situ
De lichaamsverhoudingen, van deze gotische beelden, hun uitdrukking, de wijze waarop ze staan is geen getrouwe weergave van het menselijke lichaam. Bovendien zijn deze beelden vrij star en wekken ze de indruk alsof ze binnen gotische zuilen staan. Er is een uitzondering: Het houten kruisbeeld gemaakt door de Italiaanse renaissancekunstenaar Andrea del Verrocchio in de late 15e eeuw.
Gotische beelden Twee gotische beelden
Alessandro Vittoria ‘Hiëronymus’
Altaar van San Giuseppe da Copertino Plattegrond 28
Als je de beelden op het koorhek vergelijkt met de H. Hiëronymus van Alessandro Vittoria uit 1570 zie je een enorm verschil. De beelden van Vittoria hebben een natuurlijke houding. Het lichaam van de H. Sebastiaan, naast de H. Hiëronymus, is in een spiraalachtige draaiing gebeeldhouwd (een soort kurkentrekker of zoals dit in de kunst genoemd wordt een figura serpentinata ofwel slangenfiguur). Trouwens in de San Giovanni e Paolo is ook een H. Hiëronymus van Vittoria te zien.
In de barok krijgt de beweging nog meer nadruk, zoals dit bij het direct in het oog springende monument voor Doge Giovanni Pesaro van de Duitse beeldhouwer Barthel uit 1669 te zien is. Het gebruik van zwart en wit marmer geeft een sterk contrast. Als je voor dit monument staat moet je ernaartoe lopen en zul je ontdekken dat de slaven die de groep erboven dragen bijzonder zijn.
Monument van Doge Giovanni Pesaro Doge Giovanni Pesaro
Engelen houden de wapens van de Pesaro familie vast
Het enorme mausoleum voor de kortdurende doge Giovanni Pesaro, die slechts anderhalf jaar in functie was, van april 1658 tot zijn dood op 30 september 1659, is de belangrijkste functie van de volgende passage. Het werd ontworpen door Baldassare Longhena en bevat grote beelden, waaronder vier enorme Moren, die grotendeels werden vervaardigd door Melchior Barthel uit Dresden (1625 – 1672). De grootsheid van dit grafmonument, waaronder ook het zittende beeld van de doge zelf, illustreert niet alleen de hoge status van de doges, maar ook hun bereidheid om aanzienlijke middelen te besteden aan hun eigen glorificatie. Een dag voor zijn overlijden voegde de doge een aanvulling toe aan zijn testament, waarin hij twaalfduizend dukaten bestemde voor zijn mausoleum, wat twee keer zoveel was als wat hij had uitgegeven voor de strijd tegen de Turken. De Latijnse inscripties op het monument vermelden zijn leeftijd, sterfdatum en het jaar waarin het monument werd voltooid (geparafraseerd). Origineel tekst zie: Luc Verhuyck ‘Venezia Anekdotische reisgids voor Venetië’ Athenaeum-Polak & van Gennep, Amsterdam 2011 blz. 378
Vervolg Venetië dag 2: Santa Maria Gloriosa dei Frari of Frari–kerk II