San Zaccaria en San Giovanni in Bragora
San Zaccaria Onderste deel facade
Op een rustig plein nabij de Riva degli Schavioni ligt de San Zaccaria, een kerk die verbonden is aan een benedictijnenklooster. De kerk draagt de naam van de heilige Zacharias, wiens relieken nog steeds in de kerk bewaard worden. Zacharias was de vader van Johannes de Doper. De kerk, in de negende eeuw opgericht door Doge Giustiniano Particiaco, werd door de eeuwen heen vele malen verbouwd. De oudste fragmenten in het gebouw zijn de crypte uit de tiende eeuw en de twaalfde-eeuwse vloermozaïeken waarin nog negende-eeuwse fragmenten terug te vinden zijn. De kerk werd gedurende de vijftiende en zestiende eeuw herbouwd. De facade is een belangrijk monument omdat je er een overgangsmoment tussen de gotische en de renaissancistische architectuur aan afleest.
De kerk werd ingedeeld volgens het gotische model, dat sterk werd beïnvloed door de stijl die voornamelijk gebruikt werd voor de bouw van kathedralen in Noord-Europa (Klik hier voor de plattegrond van de San Zaccaria). Karakteristieke kenmerken omvatten een hoge middenbeuk en langgerekte ramen die overvloedig licht in de koorkapellen laten binnenstromen.
.
In Venetië is het interieur van de kerk voorzien van een apsis omringd door een kooromgang, verlicht door imposante gotische ramen. Dit kenmerkt de Noord-Europese kerkarchitectuur op een unieke manier binnen de stad. Vrijwel alle muren zijn gedecoreerd met schilderijen van kunstenaars uit de 15e, 16e, 17e en 18e eeuw. In de kerk bevindt zich een van de meest beroemde werken van Giovanni Bellini, namelijk het altaarstuk van San Zaccaria. De zijbeuken en kapellen van de kerk tonen schilderijen van diverse kunstenaars, waaronder Andrea del Castagno, Palma Vecchio, Tintoretto, Giuseppe Porta, Palma il Giovane, Antonio Vassilacchi, Anthony van Dyck, Andrea Celesti, Antonio Zanchi, Antonio Balestra, Angelo Trevisani en Giovanni Domenico Tiepolo. Vrij vertaald uit Wikipdia
Giovanni Bellini ‘Pala di San Zaccaria’ Inzoomen
Giovanni Bellini ‘Pala di San Zaccaria’ 502 x 236 cm, paneel 1505
Het kunstwerk bevindt zich in een ruime nis en toont een heilig gesprek volgens een vaststaand schema: de Madonna met het kind op een troon, een musicerende engel op een trede, en vier heiligen die symmetrisch aan beide zijden zijn geplaatst. Het zijn Petrus de Apostel, Catharina van Alexandrië, Lucia en Hiëronymus
Naast de musicerende engel is er een cartellino te vinden waar Bellini het werk signeerde en dateerde: “IOANNES BELLIVUS / MCCCCCV” (Giovanni Bellini, 1505). Vrij vertaal uit Wikipedia
Alessandro Vittore ‘Buste zelfportret’
G.B. Moroni ‘Portret van Alessandro Vittoria’ 1552 – 1553
Alessandro Vittoria, de kunstenaar, is begraven in de San Zaccaria. Op zijn grafmonument bevindt zich een buste van Alessandro, een zelfportret
Francesco Guardi ‘De salon van de nonnen van San Zaccaria‘ 1745 –1750 Ca’ Rezzonico
In 1614 werd het meest aristocratische klooster van Venetië, de San Zaccaria, opgeschrikt door een schandaal. Twee nonnen, Laura Querini en haar vriendin, Zaccaria, een conversa, werden betrapt terwijl ze een opening in de muur van het nonnenklooster hadden gemaakt. Ze hadden twee mannen binnengelaten in de gewijde clausuur van het klooster om de liefde te bedrijven. Toen ze persoonlijk door de patriarch werden ondervraagd, terwijl ze achter het ijzeren traliewerk zaten, vertelde Laura Querini haar volledige verhaal: “Ik kwam als een jong meisje naar dit klooster in de tijd van de pest.” Bij de inkledingsceremonie legde ik mijn eerste geloften af, maar mijn woorden kwamen slechts vanuit mijn mond en niet vanuit mijn hart. De duivel heeft me altijd verleid om mijn leven in gevaar te brengen. En gedurende al die nachten [tien of twaalf] dat Cocco in het nonnenklooster verbleef, had hij intiem contact met mij. Nadat ze [Laura] met marteling hadden gedreigd, onthulde ze eindelijk de ware naam van haar minnaar: ‘Het was Andrea Foscarini.’ Naar aanleiding van zijn daden werd Andrea Foscarini verbannen uit de Serenissima. Het is onbekend welke straf Laura heeft gekregen. Gebaseerd op: Mary Laven, ‘Vrouwenkloosters in Venetië’, Contact 2004 (Nederlands vertaling) blz. 205-207
Gabriel Bella ‘Visit of the doge to San Zaccaria on Easter day‘
Het aangrenzende klooster stond bekend om de opstandige houding van de nonnen, die doorgaans afkomstig waren uit welgestelde Venetiaanse families. Francesco Guardi, de barokschilder, vereeuwigde eens een bezoek aan de bewoonsters van dit klooster in zijn schilderij.
Elk jaar tijdens Pasen kwamen de doge en zijn gevolg samen in de San Zaccaria om hun waardering te tonen aan de kloostergemeenschap. Deze nonnen hadden namelijk een deel van hun boomgaard ter beschikking gesteld om de Piazza San Marco uit te breiden.
San Giovanni in Bragora
Deze gotische kerk uit 1475 is gebouwd op oude fundamenten. Terwijl de renaissance in Florence al in volle bloei was, bleef in Venetië de gotiek nog een grote rol spelen en niet alleen in de architectuur.
Het huidige uiterlijk van de kerk stamt uit de laatste renovatie (1475-1505), waarbij het basiliekplan intact bleef maar er een metselwerkgevel in lokale laatgotische stijl werd toegevoegd, samen met een façade die in drie delen is verdeeld. Vrij vertaald uit: Wikipedia
San Giovanni in Bragora Inzoomen
Deze kerk herbergt een aantal schilderijen, die de overgang van de gotiek naar de vroegrenaissance perfect illustreren. In de kapel rechts van het hoofdaltaar is een triptiek van de Vivarini te zien. Deze Vivarini is Bartolomeo die een Maria tussen de H. Andreas en Johannes de Doper heeft geschilderd. Dit altaarstuk behoort nog duidelijk tot de gotiek.
Bartolomeo Vivarini ‘Maria met Kind en Johannes de Doper en Andreas’ 1478
In situ
De neef van Bartolomeo, Alvise, heeft twintig jaar later in 1498 een Verrijzenis geschilderd. De Christusfiguur die Alvise Vivarini schildert, kon zo afgedaald zijn van de Olympus. Waarschijnlijk is deze figuur afgeleid van een klassiek beeld van Apollo. Hiermee is de renaissance in deze gotische kerk doorgedrongen.
Aan de andere zijde van het koor boven het hoofdaltaar hangt de trots van deze kerk, een altaarstuk getiteld: ‘De Doop van Christus’ uit 1498 van Cima da Conegliano.
Cima da Conegliano ‘De doop van Christus’ 1493
Het compositieschema van dit schilderij voldoet aan alle eisen die door de renaissance gesteld werden. Als je de compositie goed bekijkt, zie je dat de geometrie ook in de schilderkunst een grote rol speelt. In deze kerk heeft Conegliano ook een werk geschilderd met Constantijn en Helena en het gevonden kruis van Christus. Ook in dit schilderij is er sprake van een heldere geometrische compositie. In de renaissance kwam het schrijven over kunst na meer dan duizend jaar weer op. Alberti schreef als eerste in 1435 zijn ‘De Pictura’.
Cima da Conegliano ‘De Doop van ChristusBaptism’ (detail)
Hier ligt het gebruikelijke gezaagde blok hout naast John, maar toch heeft het hier geleid tot een nieuwe scheut. De dooprivier is getransformeerd tot een onmiskenbaar heilige en levenschenkende stromende bron. Op de achtergrond aan de rechterkant staan een hert en een hinde, die symbool staan voor de essentie van de christelijke ziel. De overvloed aan oosterse figuren in het evangelie, hoewel deels gerechtvaardigd door verwijzingen naar de farizeeën en sadduceeën, lijkt enigszins in strijd te zijn met de natuurlijke context. Op de boot op de rivier bevinden zich drie personen, terwijl twee anderen aan de verre rivieroever staan en nog eens twee verderop op het pad lopen.
De kapel ovan de Pietà Inzoomen In situ
Tenslotte is er rechts dicht bij de ingang een kapel met een beeld, een Pietà, te zien. Dit onderwerp moeder Maria met haar dode zoon, Jezus, op schoot is van oorsprong een thema uit Noord-Duitsland. Het werd een Andachtsbild genoemd. De bedoeling van dit soort beelden en dit kun je in deze kerk ook goed zien, is dat de gelovige knielend op de trede bij het beeld bidt. De gelovige sprak via dit beeld direct tot Maria. Foto’s: Wolfgang Modorer, zoom: Sailko and Ricardalovesmonuments
Vervolg Venetië dag 6: Scuola Grande dei Carmini en Santa Maria Carmini