San Marco I

De onderstaande tekst over de San Marco en het Palazzo Ducale is geschreven door Roos Stalpers en Fee van ’t Veen.

Gentile Bellini ‘Processie op het plein van Marcus’ ca. 1496        Inzoomen

foto’s: Didier Descouens

In deze kerk is duidelijk te zien dat Venetië veel contact had met Byzantium (het huidige Turkije). De Byzantijnse tradities en stijlen zijn echter gemengd met Westerse elementen waardoor een unieke combinatie ontstaat. De naam en het symbool van San Marco – een gevleugelde leeuw – zullen we overal in Venetië terugvinden.

San Marco tegenwoordig         Zijkant      Inzoomen

foto zoom: Miguel Ángel García

San Marco en Palazzo Ducale 

foto: Kasa Fue

De San Marco is net als een opaal, het vertoont geen tekenen van ouderdom. Het schittert als een fonkelnieuw juweel en lijkt wellicht pas gisteren gebouwd te zijn. In tegenstelling tot de meeste kerken, heerst er geen sombere, fronsende sfeer. De torenspitsen schieten niet de lucht in. Het is niet bezaaid met torens en gewelfde steunberen. Het gebouw lijkt eerder te buigen en te hurken. Het is versierd met koepels, vergelijkbaar met die van een islamitische moskee, en vormt een eigenaardige combinatie van oosterse decoraties en christelijke symboliek. In plaats van engelen nemen paarden hun plek in; gratie en pracht vervangen soberheid en mysterie. Wie heeft ooit vernomen dat een christelijke kerk werd gebouwd met behulp van goud, albast, [Tetrarchen van porfier]  barnsteen, ivoor, emaille en mozaïek? Wie heeft er ooit gehoord van dolfijnen, drietanden, zeeschelpen, [griffioen] klaverbladeren, [zuilen van Acre] koepels, marmeren plaquettes, levendig gekleurde mozaïeken als achtergronden en goud? Het lijkt eerder op een sprookjespaleis, een Alcazar, of een moskee dan op een katholieke kerk. Het heeft meer weg van een altaar voor Neptunus dan van een altaar voor de christelijke God. Vrij vertaald uit: Dorothy Menpes ‘Venice’ pp. 79-80

Porta San Alipio       In situ      Mozaïek       Lunet en vensters  

foto’s: Slices of Light; mozaïek: Steven Zucker; lunet: Slices of Ligt

Porta San Alipio mozaïek       Inzoomen

Mozaïek met de vier paarden

“De enige overgebleven 13e-eeuwse mozaïek op de gevel van de basiliek is te zien in ‘De ontvangst’. Het mozaïek bevindt zich in een halve koepel boven de Porta di S. Alipio, een opvallend portaal dat dient als ingang voor bezoekers van de basiliek. Op de gevel versmelten de glinsterende gouden mozaïeken met symbolen van glorie. Het lichaam [doodskist] wordt in een heilige processie door de doge en zijn gevolg ontvangen, terwijl ze zich voortbewegen voor de indrukwekkende façade van de basiliek zelf. Christus gaat voorop in de stoet, gevolgd door de doge, dogeressa, bisschoppen, edelen, hofdames en anderen, terwijl ze de kerk binnengaan. Boven de boog van het portaal staat een inscriptie: “COLOCAT HUNC DIGNISPLEBS LAUDIBUS ET COLIT HYMNIS UT VENETOS SERVET TERRAQUE MARIQUE GUBERNET.” Dit is bedoeld om de waardige bevolking te eren en te eren met lofzangen, opdat het zowel het Venetiaanse land als de zee mag beschermen en regeren. In de 13e eeuw werd de uitdrukking “Bescherming tegen de vijand” toegevoegd aan de inscriptie, met als doel de Venetiaanse verovering van de Oosterse Kerk te rechtvaardigen.” Vrij vertaald uit: Alexandra Steadman ‘Imperialism, Economics and Sacred Experience in the Golden Mosaics of San Marco’ p. 61

Steven Zucker Smarthistory

Porta San Alipio mozaïek detail

foto: Slices of Light

Marcus        Marcus op de top          Marcus Leeuw

De legende luidt dat de Heilige Marcus de Evangelist in de negende eeuw Venetië aandeed terwijl hij op doorreis was van Aquileia naar Rome. In de stad kreeg Marcus een visioen van een engel die hem voorspelde dat Venetië zijn laatste rustplaats zou worden. De voorspelling zou uitkomen. In 828 vonden twee Venetiaanse koopmannen het dode lichaam van Marcus in Alexandrië (Egypte) en smokkelden het, verstopt onder lappen varkensvlees, naar Venetië (op de rijke decoratie van de gevel van de San Marco bevindt zich een mozaïek waarop het transport van het dode lichaam van Marcus wordt afgebeeld).

In de stad vertrouwden ze het dode lichaam toe aan Doge Giustiniano Particiaco. Deze gaf direct opdracht tot de bouw van een kerk ter ere van de Heilige Evangelist. Deze eerste kerk ging echter tijdens een brand in 976 grotendeels verloren. Vervolgens werd een tweede kerk (reconstructie facade 976-1094) opgericht, die in de elfde eeuw op zijn beurt weer werd afgebroken om plaats te maken voor een nog indrukwekkender basiliek. De kerk die we vandaag de dag kunnen aanschouwen stamt uit 1063, en is gebaseerd op de vorm van de eerste kerk. De architect is onbekend. In latere eeuwen is de basiliek een aantal keren verbouwd en werd na tijden gediend te hebben als privé-kapel voor de dogen, in 1807 de kathedraal van Venetië. De plattegrond van de kerk bestaat uit een Grieks kruis, bekroond door vijf koepels. Het ontwerp is sterk geïnspireerd op de Kerk van de Heilige Apostelen in Constantinopel (Istanbul) uit de zesde eeuw.

Vier bronzen paarden        Replicas

foto replicas: Alejandro

“Om de welvaart en macht van de republiek te benadrukken, werden de oorspronkelijke bakstenen gevels en binnenmuren in de loop der tijd verfraaid met kostbare edelstenen en zeldzaam marmer, voornamelijk in de dertiende eeuw. Veel van de zuilen, reliëfs en sculpturen waren afkomstig uit de kerken, paleizen en openbare monumenten van Constantinopel, die buitgemaakt waren als gevolg van de Venetiaanse deelname aan de Vierde Kruistocht. Een van de teruggenomen geplunderde artefacten die naar Venetië werden gebracht, waren de vier oude bronzen paarden die prominent boven de ingang waren geplaatst.” Vrij vertaald uit: Wikipedia.

Vier oude bronzen paarden (replicas)

foto: Dimitris Kamaras

Paardenkop

Ieder paard is samengesteld uit twee afzonderlijke delen: het lichaam, inclusief de poten, en de kop. Volgens sommigen werden de Venetianen zelf gezegd dat ze de hoofden van de lichamen hebben gescheiden om ze gemakkelijker te kunnen vervoeren van Constantinopel naar Venetië. Hun halsbanden verbergen de “naden”, volgens geruchten zijn de hoofden daarna niet correct op de bijbehorende dieren geplaatst. Zie: Luc Verhuyck ‘Venezia Anekdotische reisgids’ Athenaeum­­-Polak & van Gennep, Amsterdam 2011 p.84

foto: Darren and Brad
photo; Dimitris Kamaras

De engel op het dak

De beroemde Bronzen Paarden, die ook tot de buit van de Vierde Kruistocht behoorden, worden nog steeds tentoongesteld op de trap van de kerk in de vorm van replica’s. Vanaf hier kunt u ook genieten van een prachtig uitzicht over de Piazza San Marco. De kerk straalt eenvoudigweg weelde uit. Dit was de plek waar na de verkiezingen de doge werd gepresenteerd en waar staatshoofden, pausen en prinsen werden ontvangen.

Tintoretto ‘Jacopo Sansovino’

De koepels van de San Marco kampten met technische problemen. Bij zijn aankomst in Venetië ontdekt Jacopo Sansovino een briljante oplossing, waarbij hij waarschijnlijk gebruikmaakt van de constructie van het Pantheon. Deze Romeinse tempel heeft aan de buitenzijde ringen gekregen om de zijwaartse druk te weerstaan en dit interessante verhaal over de constructie van het Pantheon kun je hier lezen (naar beneden scrollen).

Luchtfoto          Dwarsdoorsnede koepels      Koepels

foto’s: Louise Leclerc luchtfoto: Dennis Jarvis

De mooiste mozaïeken van de kerk bevinden zich in de Hemelvaartskoepel (de centrale koepel) en de twaalfde-eeuwse Pinksterkoepel.

Christus’ Hemelvaart mozaïek        Uitzoomen

Vervolg Venetië dag 3: San Marco II