San Francesco della Vigna
Op weg naar de San Francesco della Vigna
San Francesco della Vigna Inzoomen
Canaletto ‘Il Campo e la Chiesa di San Francesco della Vigna’
Jacopo Sansovino (Tintoretto) ontwierp de San Francesco della Vigna voor een tak van de franciscanen en wel de observanten (zij probeerden de soberheid van Franciscus weer meer te handhaven, de hoofdtak, de Frati Minor, zat in de Frari). De gevel is van Palladio.
Titiaan ‘Doge Andrea Gritti’ 1546 -1550
Enkele rijke families steunden de bouw. De Doge Andrea Gritti kocht het recht om in de kerk bij het koor begraven te worden. De orde hield wel strikte controle over het ontwerp, Sansovino lag aan de leiband van zijn opdrachtgevers. De humanist en geleerde Fra Francesco Giorgi (Wikipedia) heeft tijdens de ontwerpfase het gebouw zij het in bescheiden mate aangepast. De brief waarin Giorgi zijn opvattingen over de bouw ventileert, is nog bewaard gebleven. Francesco Giorgi lette vooral op de Divino Proportione, de door God gegeven proporties. Het getal drie, dat ook in de Lambda van Plato terug te vinden is, is het perfecte getal (meer over de Lambda van Plato klik hier). We zullen ter plekke nameten welke heilige verhoudingen in deze kerk toegepast zijn
Giorgi schrijft het volgende over de verhoudingen:
“April I, 1535.
Om de kerk te bouwen met de passende en volledig harmonische proporties – wat mogelijk is zonder dat iets van het reeds uitgevoerde deel hoeft te veranderen – zou ik als volgt te werk gaan. De breedte van het schip (klik hier voor de plattegrond met afmetingen) zou ik willen vaststellen op 9 dubbelpassen [1 dubbelpas = ca. 1,8 m] wat het kwadraat van drie is, het eerste en goddelijke getal. De lengte van het schip, die 27 passen zal bedragen, zal een drievoudige proportie vormen, hetgeen een diapason plus een diapente oplevert. En deze geheimzinnige harmonie is dezelfde waarop Plato zich baseerde toen hij in de Timaeus de wonderschone samenklank van de opbouw van de wereld en haar delen wilde beschrijven, gebruik makend van dezelfde proporties en getallen, die hij waar nodig verveelvoudigde volgens de geldende regels en harmonieën totdat hij de hele wereld in al haar geledingen en onderdelen had omvat. Daarom hebben wij, die de kerk wensen te bouwen, het noodzakelijk en ’t meest passend geacht daarbij de orde te volgen waarvan God, de hoogste bouwmeester, de meester en schepper is. […] Dit complete en volmaakte lichaam [Teg: de kerk zonder de vierkante uitstekende apsis] zullen we nu een hoofd geven; namelijk de ‘cappella grande’. Haar lengte moet van dezelfde proportie of liever symmetrie zijn die in de drie vierkanten van het schip heerst, dat wil zeggen 9 dubbelpassen. Het is aan te bevelen de lengte gelijk te maken aan de breedte van het schip (dat, zoals we al gezegd hebben, niet langer moet zijn dan 27 dubbelpassen); maar [ik prefereer] dat de breedte 6 dubbelpassen bedraagt, zoals ook een hoofd ten opzichte van het lichaam juist en evenwichtig is geproportioneerd. Tot de breedte van het schip zal de breedte van de kapel staan in een verhouding van 2 : 3 (sesquialtera) die gelijk is een de diapente, een zeer voortreffelijke harmonie.” Geciteerd uit: Rudolf Wittkower, Grondslagen van de architectuur in het tijdperk van het humanisme, Sun, Nijmegen 1996 (oorspronkelijke Engelse uitgave 1971), blz. 167
Net als de Camaldolese orde van de San Michele waren de monniken van de San Francesco erop gebrand de nieuwste theorieën van de renaissance in hun kerk toe te passen. De San Francesco is gebaseerd op de San Salvatore al Monte in Florence, die op het einde van de 15e eeuw gebouwd was. Sansovino moest dus rekening houden met de proporties van Giorgi en zich tegelijkertijd baseren op een kerk in Florence. De monniken wilden net als bij de San Michele en de San Giobbe slechts één beuk met zijkapellen. Het Florentijnse model, de San Salvatore al Monte, had ook maar één beuk met zijkapellen. De grote ramen bij de afsluitende muur die het koor verlichten geeft door het tegenlicht de indruk dat dit deel in tegenstelling tot de rest van de kerk maar zeer matig verlicht is. Dit werd later door Palladio in zijn Il Redentore en de San Giorgio Maggiore overgenomen.
Koor Fronton van het Hoogaltaar
Paolo Veronese Giustiniani Altaarstuk 1551 In situ
Kapel van Giustiniani
Paolo Veronese ‘Heilige familie Antonius Abt, Catarina, Johannes de Doper’ 139 x 187 cm, 1551
Als je in de Frari-kerk bent geweest en het beroemde schilderij van Titiaan hebt gezien, het Pesaro altaarstuk, zul je misschien kunnen zien door wie Veronese in dit werk sterk beïnvloed is.
Palladio
Palladio werd gevraagd voor de gevel van de San Francesco della Vigna. Sansovino leefde nog en de familie Grimani betaalde de gevel. Er is niet voor niets een kapel van de Grimani’s in de kerk gebouwd. Dat Palladio de opdracht kreeg, betekende dat zijn reputatie inmiddels in de stad gevestigd was.
Het gevelontwerp van Sansovino voor deze kerk is bewaard gebleven in een munt. De stichtingspenning voor de kloosterkerk Andrea Spinelli 1534. Het werd als te ouderwets beschouwd.
De gevel van Palladio is volkomen anders en volstrekt nieuw. Palladio gebruikt de kolossaal orde in tegenstelling tot Sansovino, samengebald in het middendeel. De zijvleugels, de zijbeuken, met de gewone orden lijken wel steunberen voor het schip gedeelte van de gevel. Alle orden zijn op hoge plinten gezet. De basementen van de halve zuilen staan hoger dan de ooghoogte van de kerkbezoeker.
San Francesco della Vigna Tekening van de facade
Twee elkaar doordringende frontons
Campo San Francesco della Vigne and the church
De kleine orde suggereert dat de zijkapellen ook tot aan de hoogte van de zuilen lopen, dit is niet het geval. De zijkapellen zijn veel lager. Dit is goed te zien aan de zijkant van de kerk. De gevel en de kerk zijn dus niet echt op elkaar afgestemd.
Palladio was meer geïnteresseerd in een indrukwekkende gevel als scherm. De enorme schaal van de klassieke elementen heeft grote indruk gemaakt, het was volkomen nieuw in de stad. In 1560 waren er nog nauwelijks gevels die helemaal uit Istrische steen bestonden. Bij de San Michele was dit wel het geval, maar deze kerk is vrij klein, terwijl de Santi Giovanni e Paolo en de Santa Maria Gloriosa dei Frari nog stenen gevels hadden. Rode baksteen in combinatie met enkele Istrische architectonische elementen was gebruikelijk.
Campo dei San Francesco Colonnade Campo en de kerk
We lopen naar de S. Zaccaria Jolanda en nemen boot 82 richting het eiland San Giorgio Maggiore waar we de gelijknamige kerk zullen bekijken. Op woensdag als we naar Vicenza gaan wordt uitgebreid ingegaan op de zeer invloedrijke architect Palladio. In Venetië heeft Palladio twee kerken en een deel van een klooster gebouwd.
Het eiland San Giorgio Maggiore San Giorgio Maggiore van afstand
