Palladio Palazzi: Iseppo Porto, Babaran da Porto en Thiene
Palazzo Iseppo Porto
Paolo Veronese ‘Giuseppe Porto en zoon De familie Porto
‘Dit is een van de twee palazzi die Palladio ontwierp voor de familie Porto, een van de rijkste en machtigste families van Vicenza (de andere is Palazzo Porto op Piazza Castello). Het werd gebouwd in opdracht van Iseppo da Porto, die net getrouwd was met Livia Thiene. De zwagers van Iseppo, Marcantonio en Adriano, waren in 1542 begonnen met de bouw van het Palazzo Thiene op slechts een steenworp afstand. Iseppo wilde nu ook een nieuw en eigentijds palazzo. Palladio werd bevriend met zijn opdrachtgever. Iseppo had een hoge positie in de gemeenteraad. Door zijn steun kreeg Palladio verschillende belangrijke openbare opdrachten. Bron: Jürgen Järvik vrij vertaald
Palladio ontwierp het Palazzo di Iseppo Porto (vaak kortweg Palazzo Porto genoemd) in een stijl waarvan hij dacht dat het authentiek klassiek Romeins was. Deze gevel is een eigen interpretatie van huizen van het type zoals Bramante en Rafaël ze in Rome bouwden namelijk
- Palladio ontwierp het Palazzo di Iseppo Porto (vaak kortweg Palazzo Porto genoemd) in een stijl waarvan hij dacht dat het authentiek klassiek Romeins was. Deze gevel is een eigen interpretatie van huizen van het type zoals Bramante en Rafaël ze in Rome bouwden namelijk
twee verdiepingen met een mezzanino attiek. - halve zuilen op de tweede etage.
- hoge ramen met alternerende frontons: segmentvormig en driehoekig met een balustrade aan de onderzijde van de hoge ramen.
Palazzo Iseppo Porto Bovenste verdieping Plattegrond en dwarsdoorsnede
Maar de gevel van Porto is veel meer volwassen dan zijn Casa Civena. De saaie monotonie van Civena is hier vermeden. Palladio maakte in deze gevel handig gebruik van het centreren zoals hij dit al bij zijn villa’s ontwikkeld had. Zo plaatste Palladio Michelangelo-achtige figuren uit de nieuwe sacristie op de segmentvormige frontons in het midden met guirlandes en beelden. Ook de hoeken werden zo gemarkeerd. Als je goed kijkt, zie je merkwaardige koppen die als sluitstenen fungeren. Elke kop is verschillend. Alle palazzi in smalle straten zijn variaties op het prototype van het palazzo Iseppo Porto, waarbij het horizontale domineert boven een axiale symmetrie. Dit zijn o.a. palazzo Thiene, Valmarana en Barbarano. De plattegrond van Iseppo Porto is nog origineler dan de opstand.
Er zijn twee bijna identieke blokken [model] tegenover elkaar geplaatst verbonden door een binnenhof met een kolossale colonnade. In dit binnenhof dragen de zuilen de piano nobile, dit werd later in de Villa Sarego toegepast. De drie delen zijn weliswaar niet echt goed verbonden, maar het idee is nieuw en staat volstrekt los van de toenmalige Italiaanse architectuur. Maar ja, ook van dit paleis is alleen de gevel volgens het ontwerp van Palladio gebouwd.
Barbaran da Porto
Het palazzo Barbarano (Contrà Porti 11) is in 1570 ontworpen aan dezelfde smalle straat waar het Palazzo Iseppo Porto (Contrà Porti 21) ligt.
Palazzo Barbaran da Porto Raam eerste verdieping Tekening façade 1903
Op het moment dat Palladio aan dit paleis begon, was er een financiële crisis zodat de bouw van andere palazzi stil werd gelegd. Zelfs de aristocratische eigenaar, Barbarano, had moeite een geschikt kavel voor zijn palazzo te kopen. De kavel was onregelmatig. Waarschijnlijk werden er in de late 16e eeuw nog twee traveeën aan toegevoegd, waardoor het ingangsportaal nu niet meer in het midden zit. De reliëfs boven de ramen op de begane grond zijn afgeleid van palazzo Valmarana. Palladio schreef dat hij ook de gevel veranderde toen hij de plattegrond had veranderd. Het eerste ontwerp had kolossale zuilen. Waarschijnlijk is deze orde door Palladio als te drastisch beoordeeld voor zo’n smalle straat als Contrada Porti. Het huidige ontwerp heeft geen kolossaal orde wel is de zuil even hoog als de straat breed is.
Vele kooplieden in Vicenza zijn rijk geworden door de handel in zijde. Zonder de opbrengsten van deze handel zou Palladio geen opdrachten voor de palazzi hebben gekregen. Ter herinnering aan deze handel is er in het binnenhof een moerbeiboom te zien. De zijderupsen gebruiken de bladeren van deze boom als voedsel.
In het Palazzo Barbarano museum worden ook tentoonstellingen gehouden over Palladio en zijn invloed op de architectuur en andere architecten. Zo was in 2008 een grote tentoonstelling 500 jaar na de geboorte van Palladio.
Het Casa Civena heeft zeer weinig te maken met het tweede palazzo, Palazzo Thiene, dat Palladio twee jaar na het Civena bouwde. Het ontwerp van het palazzo Thiene heeft geen wortels in Veneto, maar gaat terug op Mantua en wel het Palazzo del Té. Thiene is zeer Romeins. Het is het product van een tweemaandelijks verblijf van Palladio in Rome waar hij Giulio Romano ontmoette. De stijl van Thiene lijkt ook veel op die van Giulio Romano.
Palazzo Thiene gotische facade aan de Contra’ Porti Ingang
Facade Palazzo Thiene aan de Contrà S. Gaetano Thiene 11
Marco Moro ‘Palazzo Thiene’ Contra S. Gaetano Ingang
Giovanni Battista Naldini ‘Facade van Giulio Romano’s huis’
In Giulio’s eigen huis en het Palazzo del Té vind je veel elementen die ook in het Thiene paleis gebruikt zijn zoals
Daar Palladio nooit slaafs kopieerde en het Thiene een sprankelend ontwerp is, is het aannemelijk dat Giulio er ook aan heeft gewerkt. Waarschijnlijk heeft Giulio enkele schetsen voor de opstand gemaakt. In 1542 was Giulio in Vicenza in verband met de basilica. Bovendien heeft Giulio ook nog een contract getekend voor een paleis Thiene. In het contract valt nog te lezen dat Palladio de steenhouwer is. Bekend is dat het contract voor Thiene in 1542 gesloten is. De beeldhouwer Alessandro Vittoria (Kunsthistorisches Museum, Vienna) Alessandro Vittoria (Kunsthistorisches Museum, Vienna) heeft alle kamers gedecoreerd, hij is in 1553 vertrokken. Van de tussenliggende periode is niets met zekerheid bekend. Wel zijn er inscripties in de latei die de twee verdiepingen van elkaar scheiden: bij het binnenhof in het oosten is het jaartal 1556 te lezen en in het noorden 1558. In een kaart uit 1570 is Thiene te zien: de oostvleugel is hier geheel afgebeeld, maar de noordvleugel is niet compleet. De plattegrond is overduidelijk volgens Palladio’s opvattingen ontworpen:
- vier vleugels
- symmetrie
- verschillende kamervormen
Het Romeinse aan het ontwerp is het grote binnenhof, het geheel zou een compleet straatblok omvatte. Bovendien is er de vage toespeling op torens, uitspringende hoekpartijen die ook aan Rome doen denken en dan vooral aan de onvoltooide paleizen van Bramante: Palazzo dei Tribunali en het Cancellaria (binnenhof). Het ontwerp van de hoofdgevel, dat zou uitkijken op de hoofdstraat van Vicenza is niet echt bekend.
Het gehele voorfront is waarschijnlijk als een ‘nagedachte’ ontworpen naar het Palazzo del Té. Palladio schreef dat de winkels op de begane grond zijn idee waren, terwijl dit zeer klassiek is zie: Ostia of Pompeji.
Uniek bij de plattegrond van Thiene is:
- het vooruitstekende middendeel van de hoofdfaçade, waardoor de monotonie doorbroken wordt. Dit werd veel gekopieerd in de 18e eeuw door Ledoux e.a.
- een zeer hoge arcade op de tweede verdieping terwijl de onderste arcade minder hoog is. Door zo’n hoge arcade kan het licht toch nog door de ramen vallen en ook vanuit het binnenhof komt dan nog het nodige licht. Bovendien geven de hoge arcaden een monumentaliteit die volkomen nieuw was.
We lopen naar het westen via de centrale straat die naar Palladio genoemd is: de Corso Andrea Palladio. Hier slaan we eerst rechts af de Corso A. Fogazzaro in waar het Palazzo Valmarana ligt.
Corso A. Fogazzaro Corso Palladio
Vervolg Vicenza Palladio: Palazzi Valmarana, Porto in Piazza Castell en Capitaniata