Palladio in Vicenza: intro
Andrea di Pietro, de oorspronkelijke naam van Palladio, werd in 1508 geboren. Op zestienjarige leeftijd, 1524, werd hij ingeschreven bij het gilde van metselaars en steenhouwers van Vicenza. Hij wordt de komende tien jaar vermeld als steenhouwer. In 1536 of 1537 ontdekt Trissino het talent van de jonge metselaar Andrea di Pietro tijdens de bouw aan de villa van Trissino in Cricoli bij Vicenza.
Vincenzo di Catena ‘Giovanni Giorgio Trissino’
Trissino heeft daarnaast ook grote invloed op de ideeën van Palladio gehad. De villa van Trissino is door Trissino zelf ontworpen. Zijn villa in Cricoli werd gebruikt als de ‘Accademia Trissiana’. Studenten woonden in de villa en leefden er volgens een strak schema. Boven de deuren stond in het Grieks en Latijn: ‘Studie, kunst en deugdzaamheid’. Trissino wilde het kloosterleven verbinden met traditie van de Griekse filosofen. Palladio nam actief deel aan het leven in de villa.
Er bestaat een zeer nauwe band tussen Palladio en Trissino. In de voorrede tot Palladio’s, Quattro Libri dell’Architettura, looft de schrijver Trissino als ‘de bloem van onze tijd.’ Trissino heeft Palladio bekend gemaakt met Vitruvius en nam hem drie keer mee naar Rome. De villa van Trissino was symmetrisch en volgens proportionele verhoudingen gebouwd, iets wat Palladio later zelf ook zou toepassen. Heel zijn leven bleef Palladio geïnteresseerd in de klassieken.
Palladio schrijft twee kleine invloedrijke boekjes na zijn eerste verblijf in Rome, beide verschenen in 1554:
- Le Antichità di Roma [de oudheden van Rome] dit boek verving het middeleeuwse boek, Mirabilia Urbis Romae (De wonderen van de stad Rome), en was een soort reisgids met beschrijvingen van antieke ruïnes met hun historische achtergrond.
- Descritione de le Chiese, Stationi, Indulgenze & Reliquie de’ Corpi Sancti, che sonno in la città de Roma (Engelse uitgave). Het is zuiver religieus en geeft een beschrijving van Romeinse kerken voor de pelgrims.
Plattegrond Vicenza met Palladio’s gebouwen:
1. Casa Civena 1540
2. Palazzo Thiene 1542
3. Basilica Palladiana 1549
4. Palazzo Chiericati 1550
5. Palazzo Iseppo Porto c. 1548
6. Casa Cogollo 1559 Palladio?
7. Palazzo Valmarana 1565
8. Palazzo Schio-Angaran before 1566
9. Palazzo Barbarano c. 1570
10. Loggia del Capitaniato 1571
11. Teatro Olimpico 1571
12. Palazzo Porto-Breganze c. 1570
A. Cathedral North portal
B. Santa Corona (chapel of Valmarana in crypt) 1576
Voor de architectuur van Palladio in Venetië klik op: San Francesco della Vigna (gevel), San Giorgio Maggiore en de Il Redentore.
In zijn eerste boekje, ‘Le Antichità di Roma’, worden de klassieke ruïnes beschreven met de exacte maten erbij. Palladio wilde de laatste stand van kennis bijeen brengen en sprak over ‘hoe groot ieders wens het is om deze oudheden echt te begrijpen.’ De oude boeken stonden aldus Palladio ‘vol met leugens’. Hij gaf een betrouwbaar verslag dat enorme invloed op de archeologie heeft gehad. Bijna tweehonderd jaar lang was dit boekje dé gids voor het oude Rome. Tot ver in de 18e eeuw waren alle reisgidsen van Rome op Palladio gebaseerd.
Palladio ‘Quattro Libri’ Open Library digital reading
In de eerste twee boeken zet Palladio ook uiteen waarom hij zijn ‘Quattro Libri’ (Engelse vertaling) schrijft. Hij is diep ontroerd door de klassieke overblijfselen. Volgens Palladio is het scheppen van architectuur een morele plicht en hij zag net als Trissino de architectuur als de hoogste vorm van kunst. Palladio’s plannen voor publicatie werden door zijn dood verijdeld. Honderdvijftig jaar na zijn dood heeft Lord Burlington nog een deel van zijn niet gepubliceerde werk uitgegeven. Palladio wijst op andere architecten die hij bestudeerde waarbij Alberti meerdere malen vermeld wordt. Vitruvius had hij tot ‘leraar en gids’ gekozen. Waarschijnlijk kende niemand Vitruvius beter dan Palladio. Vitruvius ‘Tien boeken over bouwkunst’ vertaald en toegelicht door J.H.A Mialaret
Palladio ‘Il Redentore’ Venetië
Bijna alle religieuze bouwwerken heeft Palladio in Venetië gemaakt, terwijl zijn palazzi voornamelijk in en rond Vicenza gebouwd zijn. Palladio heeft slechts één palazzo in Venetië ontworpen, maar dit paleis is niet verder dan het papieren stadium gekomen. De Venetianen die niet zo gebrand waren op ‘klassieke’ palazzi waren traditioneler en wilden de palazzi van Palladio niet. Bovendien waren de Venetianen bezorgd over de financiering van zulke paleizen. Terecht naar later bleek, want niet één van de particuliere opdrachtgevers heeft meer dan de helft van zijn palazzo voltooid. Er is slechts één openbaar gebouw voltooid. Bijna altijd werd de façade wel gebouwd. Vicenza heeft tien gevels van Palladio met erachter meestal niet de originele kamers. Toch hebben deze gevels en ontwerpen eeuwenlang een enorme invloed gehad. De term ‘palladiaans’ die jullie moesten leren bestaat niet voor niets. Er was in de 16e eeuw in Vicenza een ware uitbarsting van bouwactiviteiten net als in Florence tussen 1445-1490.
We lopen vanaf het park naar het Noorden en gaan het eerste gebouw van Palladio uit circa 1540 bekijken: het Casa Civena.
Marco Moro ‘Casa Civena’ 1847 Casa Civena anno nu
Als ontwerper van palazzi –iets anders dan villa’s- werd Palladio vrij laat onafhankelijk. De eerste tekeningen van Palladio van paleisontwerpen zijn vrij amateuristisch. Uit deze periode 1540 stamt ook het Casa Civena in Vicenza. Dit gebouw lijkt veel op Serlio’s werk en is van een zeer matige kwaliteit vergeleken met wat Palladio later maakte. De loggia op de begane grond vind je vaak in Italiaanse steden zoals in de naburige stad Padua. De open façade met arcaden vormt een scherm langs de straat. Palladio schreef hier het volgende over in zijn Quattro Libri:b
Als iemand de plaats waar de voetgangers lopen wil scheiden van de plek van de beesten en de karren, zou ik graag de straat zo verdeeld zien dat aan beide kanten portico’s worden gebouwd waarlangs de burgers onderdoor kunnen lopen terwijl ze hun boodschappen kunnen doen zonder gehinderd te worden door zon, regen of sneeuw. Bijna alle straten van Padua, die achtenswaardige stad, bekend van haar universiteit, zijn van dit soort.’ Palladio, Quattro Libri II, 11
Het Casa Civena is een oude traditie waar een klassieke Romeinse formule op is losgelaten zoals onder meer te zien is aan de segmentvormige en driehoekige frontons. Dit palazzo heeft zeer weinig te maken met het tweede palazzo, het Palazzo Thiene, in Vicenza zoals we iets later ter plekke kunnen zien.
We vervolgen onze weg naar het Noorden. Dichtbij ligt de Basilica Palladiana. Dit was het stadhuis van Vicenza.