Keizerlijke fora: Trajanus forum, markt en zuil

Trajanus voor zijn Forum        Trajanus op de zuil

Beeld Trajanus Forum Trajanus
foto’s: Sarah Nichols en zuil Mike Bishop

Restanten Trajanus Forum      Basilica Ulpia en plattegrond       Luchtfoto       Maquette
Trajanus Forum in de Middeleeuwen        Keizerlijke fora in de Middeleeuwen

Restanten  Trajanus Forum
foto’s: Bgabel en Trajan Forum Middeleeuwen: Carole Raddato

Tussen 107 en 112 werd dit grote complex gebouwd. De architect was Apollodorus van Damascus. Het terrein was te klein en onregelmatig om dit forum en de aangrenzende markt aan te kunnen leggen. Verscheidene monumenten en gebouwen in het dal tussen de Capitolijn en de Quirinaal werden afgebroken, maar zelfs na deze ingrepen was de ruimte nog te klein. Een heuvelrug tussen de Capitolijn en de Quirinaal, die door het dal liep werd geheel afgegraven. De hoogte van deze smalle heuvelrug wordt door de zuil van Trajanus tweeënveertig meter nog steeds aangegeven. Tenslotte werd een deel van de Quirinaal afgegraven. Op het afgegraven deel van de Quirinaal werd de markt van Trajanus gebouwd in de vorm van een exedra. Hierdoor werd het zicht onttrokken aan de merkwaardige afgraving van dit deel van de Quirinaal en tegelijkertijd was de markt, bestaande uit meerdere verdiepingen van tabernae [winkels], nodig als tegenwicht voor de druk van de Quirinaal.

Een groot voordeel van dit project was dat het oude centrum, het Forum Romanum, nu verbonden  werd met het nieuwe tweede grote centrum: de Campus Martius oftewel het Marsveld (Wikipedia).

Door de forse ingrepen in het landschap kon Apollodorus een forum met een lengte van 300 meter en een breedte van 185 meter aanleggen. Hierdoor overtrof dit forum alle eerdere gebouwde fora niet alleen in afmetingen, maar ook in pracht. In het noordwesten werd het Forum afgesloten door de tempel: Divus Trajanus, maar hier is niets meer van overgebleven. Hier een reconstructie van het plein van Trajanus met op de achtergrond de basilica Ulpia en de uitstekende zuil van Trajanus.

De zuil van Trajanus

Een heuvelrug tussen de Capitolijn en de Quirinaal, die door het dal liep werd geheel afgegraven. De hoogte van deze smalle heuvelrug wordt door de zuil van Trajanus tweeënveertig meter nog steeds aangegeven.

Trajanus zuil
foto’s: damian entwistle en Neil Boulton

De markt van Trajanus       Inzoomen       Zicht vanuit de markt

Trajanus markt
foto’s: Jebulon; zoom in: Gabriella Clare Marino Unsplash License zicht vanuit de markt: Amphipolis

Op het afgegraven deel van de Quirinaal werd de markt van Trajanus gebouwd in de vorm van een exedra. Hierdoor werd het zicht onttrokken aan de merkwaardige afgraving van dit deel van de Quirinaal en tegelijkertijd was de markt, bestaande uit meerdere verdiepingen van tabernae [winkels], nodig als tegenwicht voor de druk van de Quirinaal.

Markt van Trajanus derde verdieping

Trajanus Markt 3e verdieping
foto derde verdieping: Darren and Brad

Trajanus markt: Via Biberatica
foto’s: edk7 and Via Biberatica: Old_Man_Leica

Via Biberatica        Straat       Via Biberatica: centrale deel

“Het complex bestond uit ruim 150 winkel- en kantoorruimtes op een begane grond en vier verdiepingen. Er waren ingangen op de begane grond, op de tweede verdieping via een straatje dat in de Middeleeuwen bekendstond als de Via Biberatica, en bovenin was het complex toegankelijk vanaf de Quirinaal via een grote gewelfde hal. De ingang van deze hal, die waarschijnlijk ook in de oudheid de hoofdingang was, ligt aan de huidige Via IV Novembre. Aan het eind van deze hal loopt een trap naar beneden naar de Via Biberatica.”

“Op de begane grond werden tuinbouwproducten verkocht. Op de eerste etage waren olie- en wijnhandelaren gevestigd. Door de tweede verdieping loopt de Via Biberatica, een straatje met travertijnen trottoirs aan weerskanten. Het scheidt het symmetrisch aangelegde benedengedeelte van het complex van het asymmetrische bovengedeelte.”
Bon: Wikipedia

Markt van Trajanus        Reconstructie van de grote hal

Trajanus Markt interieur
foto: Gwendolyn Stansbury

De zuil van Trajanus

De zuil van Trajanus    De keizer Trajanus

“De 29,78 meter hoge zuil bestaat uit totaal 29 blokken marmer met een doorsnee van 3,70 m, 8 voor de basis, 19 voor de zuil zelf en 2 voor de top met een gewicht van 55 tot 77 ton per stuk. Binnenin is een wenteltrap van 185 treden, die naar het platform boven op de zuil leidt. Er zijn 43 nauwe gleuven aangebracht voor de lichtinval. Op de zuil is spiraalsgewijs een ca. 200 m lang fries aangebracht waarop, als een soort doorlopend stripverhaal, de veldtochten van Trajanus in Dacië zijn afgebeeld. De hoogte van het fries loopt op van 90 cm aan de onderkant tot 1,25 m bovenaan.

“Er worden 114 scènes onderscheiden, die van onderaf in chronologische volgorde staan en in elkaar overlopen.”
Bron Wikipedia Meer lezen klik hier bij Wikipedia.

Trajanus zuil
foto’s: Carole Radetto, Haydn Blackey enTrajanus: Mike Bishop
Trajanus zuil: Petrus
foto’s: Gary Todd en H. Petrus: Mary Harrsch

H. Petrus    Reconstructie originele top

Er waren twee beroemde bibliotheken, rechts een Griekse en links een Latijnse, met in het midden de beroemde zuil van Trajanus uit 113 na Chr. Deze tweeënveertig meter hoge zuil met een wenteltrap erin, werd bekroond met een standbeeld van Trajanus. 

Later heeft dit beeld plaats moeten maken voor de H. Petrus. In de sokkel werd de gouden urn met de as van Trajanus en zijn vrouw bewaard. Op de zuil is een spiraalvormige band van tweehonderd meter met gebeeldhouwde reliëfs aangebracht.

Wikipedia 140 afbeeldingen (Museo della Civilta Romana)

Direct achter de zuil en de bibliotheken lag overdwars geplaatst de basilica Ulpia (plattegrond). Hier zijn nog enkele zuilen van overgebleven. De Ulpia had vijf beuken en twee halfronde apsiden aan de uiteinden. De grote afmetingen zijn nog te zien aan een twee meter hoog Corinthisch kapiteel en een stuk zuil van twee meter doorsnee, die nu achter de Trajanuszuil liggen, maar eerst een onderdeel van de Ulpia waren.

Restanten van de basilica Ulpia      Een reconstructie      Plattegrond

Trajanus Forum: basilica Ulpia
foto: Bgabel

Vóór de Ulpiabasiliek was een ommuurd plein met zuilengangen en in het midden bij de zijkanten waren twee exedra’s, waarvan één de markt van Trajanus vormde. In het midden van het plein stond een ruiterstandbeeld van Trajanus.

 Als keizer Constantinus in 356 het Forum van Trajanus bezoekt en het ruiterstandbeeld ziet, roept hij dat hij dit niet zou kunnen namaken, maar wel het paard waarop Trajanus was afgebeeld. Waarop de prins uit zijn gevolg antwoordde: ‘Laat dan eerst zo’n stal bouwen.’ Als paus Gregorius het forum rond 500 na. Chr. bezoekt en de afbeeldingen op de zuil van Trajanus aanschouwt, raakt hij zo ontroerd, dat hij op zijn knieën valt en tot God bidt om de ziel van de heidense Trajanus uit de hel te bevrijden. Na zijn terugkeer in de Sint Pieter krijgt de paus een visioen dat de ziel van Trajanus inderdaad door de Heer gered is, maar dat hij voortaan moet ophouden voor heidense zielen te bidden. Volgens een andere versie kreeg Gregorius de keus tussen drie dagen vagevuur of pijnen en kwalen op aarde. Hij koos voor het laatste en met zijn gezondheid kwam het nooit meer goed. Verder naar het oosten stond een triomfboog met drie doorgangen, de ingang van het plein.

Na de val van het Romeinse rijk raakt het Forum en de keizerlijke forums sterk in verval. Op het einde van de Middeleeuwen zijn grote delen bedekt met een dikke laag aarde en steken alleen hier en daar delen van zuilen of bogen boven de grond uit.

De keizerlijk fora       Forum van Trajanus in de Middeleeuwen

Trajanus Forum in Middeleeuwen
foto’s: Carole Raddato

Étienne Dupérac ‘Trajanus’ forum’  1575 Rijksmuseum, Amsterdam        
Piranesi ‘Trajanus’ zuil’ 1748-1778    Rijksmuseum, Amsterdam    
Victor-Jean  Nicolle ‘Trajanus zuil’ 1754-1820      Visscher ‘Trajanus’ zuil 1681    

Étienne Dupérac ‘Trajanus' forum’ 

Ippolito Caffi Belluno ‘Het Forum of Trajanus’  ca. 1847

Ippolito Caffi Belluno ‘Het Forum of Trajanus’ 

In de jaren dertig van deze eeuw heeft Mussolini de volkse wijken, die veel eeuwen later na het verval van Rome op de forums ontstaan waren, weer afgebroken en de oude keizerlijke forums weer opgegraven. Mussolini liet de Via dei Fori Imperiali aanleggen, dwars door de keizerlijke forums, waarvan nog steeds een deel onder het asfalt van de weg ligt.

   Panoramisch zicht         Vóór de ingrepen van Mussolini 

foto: Mister No

Na de keizerlijke forums bekeken te hebben gaan we bij de boog van Titus naar boven naar de Palatijn en worden al aangenaam getroffen door een frisse wind van zee.

Het pad naar boven naar de Palatijn      Het pad

foto’s: Vince Sullivan en Trevor Huxham

Vervolg Rome dag 3 Palatijn: overzicht en eerste nederzettingen