Il Redentore
Bootlijn 82 brengt ons via het Canale della Giudecca naar de tweede kerk die Palladio heeft gebouwd: Il Redentore
De tweede kerk die Palladio in Venetië bouwde, was de Il Redentore. Deze geldt als een meesterwerk, net als de San Giorgio Maggiore. De opdracht inspireerde Palladio tot een heel andere kerk dan zijn eerste. De Redentore is opgericht voor de Heer als Verlosser. Deze kerk is niet gebouwd door een kloosterorde, maar door de Senaat.
Tintoretto ‘Rocchus helpt de zieken’ 1549 Chiesa San Rochus In situ
De kerkbouw kwam in handen van de kapucijners, een tak van de franciscanen. De kerk werd niet gebouwd volgens de specifieke wensen van deze orde, maar gold vooral als pelgrimsplaats en natuurlijk als eindpunt van de jaarlijkse zomerse processie. De orde klaagde erover dat de Verlosser veel te luxe was. Al in 1577 het jaar dat tot de bouw besloten werd, werden de fundamenten gelegd. Het oorspronkelijke budget werd met zestigduizend dukaten overtroffen, de kerk werd zeven keer zo duur als gepland.
Ignazio Danti Kaart van Venetiëce fresco 1580 – 1583 Carta Geografiche Vatican
De kerk is op een zeer bijzondere plek neergezet. Aan het Giudecca en met het gezicht naar de San Marco. Deze prachtige en opvallende plek is bewust gekozen. Votiefkerken werden in Italië altijd op een opvallende plek aan de grenzen van de stad gezet. Dit maakte op de pelgrims die van buiten de stad kwamen grote indruk.
De Verlosser op de lantaarn
Joseph Heintz de Jongere ‘Processie naar de Il Redentore’ 1650
Het is een votiefkerk (offer vanwege gelofte) gebouwd na een verschrikkelijke pestepidemie in 1576 waarbij dertig procent van de bevolking stierf. In 1577 besloot de senaat maar liefst tienduizend dukaten aan de bouw van de Verlosser te besteden. Bovendien werd beslist dat elke derde zondag van juli de kerk via een pontonbrug bezocht zou worden door de Doge, de senaat en het koor van de San Marco. Het doel van deze votiefkerk was dus het eindpunt van een processie.
De Doge moet via nauwe donkere steegjes precies tegenover de kerk aan de zuidzijde van de Fondamenta delle Zattere aankomen om de Redentore te zien. Een enorm contrast: de donkere en nauwe straten waarbij het oog slechts een kort blikveld heeft en de door de zon overvloedig verlichte open ruimte met als blikvanger de Verlosser van wit marmer.
Pontoon brug Zicht vanuit de Il Redentore
De brug is precies haaks op en in het midden van de gevel geplaatst. De gevel is zo ontworpen dat hij vanaf dit punt gezien moet worden. Als je bij de brug staat om het Giudecca over te steken lijkt de kerk met de koepel verdacht veel op een centraalbouw.
De senaat heeft heel wat vergaderd over de plattegrond: een centraalbouw of een basiliek? Toch is er in verband met de processie voor een basiliek gekozen. Ook hier heeft Palladio in feite een synthese gecreëerd tussen een basiliek en een centraalbouw. Klik hier voor de plattegrond van de Il Redentore. De gevel heeft twee beelden op de verticale as in het midden. Eén beeld met een kruis boven het fronton, Geloof, en één boven op de lantaarn een Christus die net uit zijn graf is opgestaan: noli me tangere.
Verder nog een beeld van Marcus de evangelist en Franciscus van Assisi.
Dit was de eerste keer dat Palladio een kerk boven het niveau van de straat kon bouwen. Dit is geheel in overeenstemming met de opvattingen van Vitruvius en Alberti. Palladio beveelt dit zelf in zijn ‘Quattro Libri ‘ook aan. De trappen die naar de ingang leiden, verhogen het effect van de processie. Je moet echt opstijgen (Wikipedia: Festa del Redentore).
De gevel is waarschijnlijk iets later ontworpen dan de kerk zelf en is uitbundiger dan de San Giorgio Maggiore. Maar ook hier overlappen twee tempelfrontons elkaar. Het ritme van de driehoeken, de frontons, lijkt de koepel wel te steunen. Het maskeert ook de steunberen die meer lijken op een driehoekig fronton dan een steunbeer.
Palladio draait de tamboer van het Tempietto van Bramante binnenste buiten. De colonnade achter het altaar is sterk beïnvloed door het Pantheon. Ook voor deze kerk geldt dat de Romeinse badhuizen grote invloed hebben gehad op het interieur.
Schip Zijkapellen en schip Inzoomen
Palladio kreeg door deze kerken veel aanzien als architect. Hem werd ook om raad gevraagd voor problemen bij het Ducale na de branden van 1574 en 1577. Palladio vond de gotische constructie van het Ducale niet veilig, want de muren die door de dubbele rij zuilen werden gedragen waren twee keer zo dik als de zuilen zelf. Hij kwam zelf met een schema om het Ducale in klassieke vorm te herbouwen. Maar Palladio was niet in staat om de Senaat over te halen, net zo min als hij in staat was geweest om de Redentore de vorm van een centraalbouw te geven.
Serlio, Sanmicheli en Sansovino hadden niet alleen de klassieke vormentaal in Venetië gebracht, maar ook de klassieke grammatica. Palladio bracht de grandeur en schaal van de klassieke gebouwen naar de serenissima. Hij liet zien dat een gebouw groots kon lijken zonder uitbundige decoraties en zonder het gebruik van vele marmersoorten en kleuren. Meer informatie onder de Il Redentore klik op dit blog.
We nemen boot 82 en gaan terug naar de S. Zaccaria om hier een boot naar de beroemde kerk Santa Maria della Salute te nemen.
Vervolg Venetië dag 4: Santa Maria della Salute