Ghirlandaio en de Sassetti-kapel VII (Santa Trinita)
5. De muurgraven van Francesco Sassetti en Nera d’Corsi
Precies onder de heilige Franciscus op de lijkbaar bevindt zich de nis met de tombe waar Francesco Sassetti, vernoemd naar de heilige Franciscus, begraven ligt. Aan de andere kant ligt zijn vrouw, Nera. Haar tombe ligt onder Franciscus die net de wondtekenen van het kruis ontvangt. Door de kruisiging, het offer van Christus, kon de mens gered worden. Daarom zijn dood en kruisiging toepasselijke thema’s voor een grafkapel. De muurgraven zijn natuurlijk gemaakt voordat Ghirlandaio met het schilderen begon. De twee sarcofagen zijn van zwart porfier het zogenaamde pietra di paragone. Op de sarcofagen zijn schedels van ossen het zogeheten bucrania (Wikipedia Engels) motief, te vinden en in het midden is een plaquette die door touwen verbonden is met de schedels. , and in the middle is a plaque connected by ropes to the skulls.
De tombe van Francesco Sassetti
De teksten op de deksels en de plaquette bij de grafkisten van Francesco en Nera d’Corsi luiden:
GEN[S] SAXET[IA] / FR[ATER] T[ESTAMENTO] F[ECIT] (?) DEO OMNIP[OTENTI] / FRANCISCVS SAXETTVS / SIBI V[OTVM] P[OSVIT]
Francesco Sassetti heeft dit graf voor hemzelf en voor de almachtige God gemaakt
GEN[S] SAXET[IA] / FR[ATER] T[ESTAMENTO] F[ECIT] (?) DEO OMNIP[OTENTI] / NERA D’CORSI E CVRSIAE CONIVG[I] DVLCISS[IMAE] / CVM QVA SVAVITER VIVIT / FRANCISCVS SAXETTVS POS[VIT]
Francesco Sassetti heeft dit graf voor hemzelf en voor de almachtige God gemaakt en voor Nera d’Corsi, zijn liefhebbende vrouw, waarmee hij in harmonische liefde samenleefde
Niet alleen de inscriptie op de sarcofaag van Nera bezingt het huwelijksgeluk van het paar, maar ook een geïdealiseerd reliëfportret getuigt hiervan. In de all’antica lijst om het muurgraf van Francesco aan de linkerkant iets lager dan het deksel zijn Francesco en Nera afgebeeld. De muts die Francesco op heeft, doet sterk denken aan het portret van hem met zijn zoon Teodoro dat Ghirlandaio rond 1488 schilderde.
Rond het muurgraf van Nera is onder en in het midden haar portret te zien. Zij kijkt naar links naar de wand van het altaar.
De bogen rondom de muurgraven hebben versieringen die bestaan uit kandelabers en motieven die zijn afgeleid van groenten onderbroken door vierhoeken en medaillons. In de twee vierhoeken is wapenschild van de Sassetti’s te zien.
In de andere twee medaillons in de bogen op hoogte van het deksel zijn zeemeerminnen afgebeeld, die op vreemde zeewezen rijden. Het lijken zeemonsters met mannelijke torso’s, poten van een paard en staarten van een vis. Een zeevariant op een centaur. Zeenimfen worden in de Griekse mythologie Nereïden genoemd. Ook dit is net als de bakstenen die in corsi (lagen) gemetseld worden een toespeling op haar naam, maar nu niet op de achternaam, maar op de voornaam van Nera d’Corsi.
Tombe van Nera d’Corsi
In de medaillons bij de grafkist van Francesco is een strijd weergegeven. In het ene links heeft een krijger zijn tegenstander verslagen. Deze krijger is David met zijn attributen: slinger en stenen. Het motief van deze krijger is overgenomen van een klassieke sarcofaag, de zogenaamde Amazone veldslag sarcofaag, tegenwoordig in het Capitolijnse museum te Rome. De stenen en de slinger keren ook terug in de wapenschilden van de Sassetti’s die op de hoeken van de onderste rand zijn gebeeldhouwd. In het andere medaillon is een centaur in gevecht met een paard. Ook in dit reliëf zijn de slinger en de stenen te zien.
De rechte lijsten, een fries, onder de sarcofagen fungeren als een predella onder een altaarstuk. Francesco is in het midden in een medaillon geportretteerd als ware hij een keizer op een Romeinse munt. Op de fries aan de linkerzijde staan gevleugelde putti die met slingers en stenen spelen.
In het midden tussen deze putti staat een urn in een driepoot naast een wenende putti. Waarschijnlijk is dit een toespeling op de dood van de oudste zoon van Sassetti. Aan de andere zijde van het portret van Francesco rechts heerst treurnis. In het midden op een katafalk ligt een uitgemergeld figuur die is ingebakerd. Deze compositie is gebaseerd op de sarcofaag van Meleager.
Sarcofaag van Meleager voorzijde
Giuliano Sangallo Fries tombe Franceso Sassetti Inzoomen
De overgang van de sculptuur naar de fresco’s wordt gevormd door de grisailles in de zwikken. De composities van de grisaille schilderingen zijn overgenomen van Romeinse munten. Francesco verzamelde niet alleen klassieke manuscripten, maar ook munten. In de linkerzwik van de tombe van Francesco staan twee Romeinse soldaten.
Naast en boven deze twee staat: CAES. AVG. S.C. geschreven. De compositie komt van een munt die Vespasianus heeft laten slaan. Op deze munt, een sestertie, (Wikipedia) zijn de zoons van Vespasianus, Titus en Domitianus (British museum),, afgebeeld. De letters die Ghirlandaio heeft geschilderd zijn het begin en het einde van de inscriptie op deze munt van Vespasianus.
Francesco Sassetti Adlocutio (rechterzwik)
In de andere tegenoverliggende zwik is een adlocutio geschilderd. Ook voor deze afbeelding heeft Ghirlandaio gebruik gemaakt van een munt van Vespasianus. Ghirlandaio heeft de compositie van deze munt vaker gebruikt onder meer in de kapel van Tornabuoni bij de kindermoord en bij de Aankondiging aan Zacharias.
Bij de grisailles van Nera d’Corsi staan rechts boven twee ruiters DECVRSIOS S[ENATO] C[ONSVLTVM]. Dit is een soort anagram voor Nera d’Corsi de’ Cursis. De compositie is overgenomen van een munt van Nero waarmee de woordspeling nog eens extra kracht wordt bijgezet. De andere grisaille is eveneens gebaseerd op een klassieke munt.
Mogelijk verwijst dit naar een moedige krijger die herinnert aan het bloeiende tijdperk van Augustus. De burgers van Florence zagen zich als opvolgers van deze Romeinse bloeiperiode onder Augustus. Rome was vervallen, maar in de republiek Florence bloeide de beschaving weer op.
Vervolg dag 6: Andrea del Sarto en het Chiostro dello Scalzo I