Gaddi, Taddeo in de Baroncelli-kapel (Santa Croce) IV
David en Jesaja in de pilaster bij de zuidmuur
In twee geschilderde gotische nissen zijn Jesaja met een bloeiende staf en David met het hoofd van Goliath in zijn handen. Het lijkt wel een geschilderde versie van de nissen met beelden bij de Orsanmichele. Jesaja werd vroeger voordat de inscriptie met zijn naam ontdekt was, aangezien voor Jozef. Jesaja kijkt naar de gelovigen in de kapel.
David zou buitengewoon populair worden in Florence zoals al beschreven in het verhaal over de beeldhouwkunst. David staat op het lichaam van Goliath. Het afgehakte hoofd van Goliath draagt hij in zijn hand. Deze geschilderde David moet grote invloed hebben gehad op beeldhouwers als Verrocchio en Donatello. Bij de restauratie is ontdekt dat Taddeo het zakje van de slinger heeft verplaatst om het beter te laten uitkomen. Waarom wordt eigenlijk de held David hier als een ridder afgebeeld? Volgens Janson-La Palme heeft dit alles te maken met de opdrachtgevers de Baroncelli’s. Twee broers van Bartolo Baroncelli, Bivigliano en Salvestro, zijn in 1331 tot ridder geslagen.
Links van Jesaja is de geboorte van Christus. Hoewel de opbloeiende knop uit de staf die Jesaja vast houdt wel verschilt van die van Jozef (oostwand) is er sprake van een visuele link tussen Jesaja en Jozef. Daarnaast bestaat er ook een duidelijk verband tussen Jesse en de Maria met kind. In Jesaja 11 :1 staat: ‘Maar uit de stronk van Isaï [Jesaja] schiet een telg op, een scheut van zijn wortels komt tot bloei.’ Jesaja is de vader van David. Uit zijn lichaam groeit een boom, symbool voor de stamboom van Christus.
De zoon van Jessaja is onder hem geschilderd. Het is rond 1330 geschilderd, de datering van het werk in de Baroncelli kapel is wel omstreden
Het altaarstuk ‘De Kroning van Maria‘
Hoewel het paneel gesigneerd is met OPUS MAGISTRI IOCTI is het niet van de hand Giotto zelf, maar komt het uit zijn atelier. Waarschijnlijk is het wel door de meester zelf ontworpen. Na grondig onderzoek heeft Janson-La Palme kunnen vaststellen dat Taddeo het niet geschilderd heeft (Wikipedia).
Giotto (atelier) ‘Kroning van Maria’ 1328 – 1335 Maria en Christus
Originele deel van het altaarstuk
Helaas is niet zeker of het altaarstuk in het trecento ook werkelijk in de Baroncelli kapel stond. Zeker is dat de omlijsting van de polyptiek is veranderd. In het museum Fine Arts in San Diego bevindt zich het bovenste driehoekige deel van het originele altaarstuk, dat verwijderd is in verband met de later aangebrachte kroonlijst. In het ‘pinakel’ (San Diego) is goed te zien dat het goddelijke licht ook hier, net als in het fresco bij het lancetraam, een belangrijke rol speelt. Christus verschijnt in een gotisch vierpas met een open boek met de tekst: Alpha en Omega. Dit verwijst naar de openbaring aan Johannes waar het volgende te lezen is: ‘Het zal er geen nacht meer zijn en het licht van een lamp of het licht van de zon hebben ze niet nodig, want God, de Heer, zal hun licht zijn.’ (Openbaring 22: 5) De zes engelen beneden hem die opkijken naar hun Hemelse Vader beschermen hun ogen tegen het felle licht. Drie doen dit met hun handen zoals de ene herder bij de Aankondiging. De andere twee engelen die het dichtst bij God de Vader zijn, gebruiken zelfs lenzen om hun ogen te beschermen. Dit onderwerp uit de openbaring aan Johannes is uiterst zeldzaam en dit thema van goddelijk licht, wordt ook, zoals al beschreven, door Taddeo uitgewerkt in de fresco’s rondom het lancetraam.
Muziek en gezang ter ere van Maria
In de vijf panelen is er nu natuurlijk geen mattinata met lawaaierige muziek en spottende opmerkingen zoals in het huwelijk van Maria en Jozef (oostwand). Hier klinkt muziek en gezang op om Maria te vereren, terwijl zij door de Heer wordt gekroond.
In de predella zijn in zeshoeken van links naar rechts: Onofrius (of de profeet Elias), Johannes de Doper, Christus als man van smarten in het midden, Franciscus en Zenobius (?) geschilderd. De zeshoeken keren weer terug in de lijsten die Gaddi rond het lancetraam schilderde.
Volgens de kunsthistoricus, Julian Gardner, zijn er twee plekken van waaruit je de kapel moet bekijken (Gardner, J.,’The decoration of the Baroncelli chapel in Santa Croce’, Zeitschrift für Kunstgeschichte, 34 Band 1971, Deutsche Kunstverlag, München Berlin 89 and further). Eén plaats is als je enkele treden lager dan de kapel in het schip staat. De tweede plek is als je onder de ingangsboog staat (klik hier voor het schema van Gardner). Als je in het schip bent, zie je de achterwand met altaar zoals het bedoeld is. Bij de tweede plaats kun je ook de aangrenzende ruimte goed zien. De fresco’s op het plafond zijn van Taddeo Gaddi, maar de muurschildering (westmuur) in deze aangrenzende ruimte is door Sebastiano Mainardi in 1495 naar een ontwerp van Ghirlandaio geschilderd. Oorspronkelijk was er een hek voor de kapel, een hekwerk zoals nu nog bij de Cappella Rinuccini staat.
Op de buitenmuur van de kapel zijn ook fresco’s. Michelozzo di Bartolommeo maakte een nieuwe doorgang naar de sacristie waardoor een flink deel van het fresco met Christus tussen de schriftgeleerden verdwenen is. Waarschijnlijk is juist dit verhaal uit het Nieuwe Testament uitgekozen, omdat de Franciscanen grote waarde hechten aan hun studium generale. In de studiecentrum in het klooster van de Santa Croce werden sinds de heilige Bonaventura de novicen van Franciscanen uit heel Italië opgeleid.
Het geschilderde onderwerp is natuurlijk een prachtige verwijzing naar het belang van een goede opleiding. In zijn, ‘I Commentarii,’ prijst Ghiberti drie werken van Taddeo Gaddi in de Santa Croce. Slechts één van deze werken, en dan nog maar een deel ervan, is overgebleven en dat is Christus tussen de geleerden. Het is Ghiberti die later zelf dit onderwerp als eerste na Taddeo weergaf op zijn eerste deur voor het Baptisterium.
Rechts van de ingang is het graf van de familie Baroncelli. (Web Gallery of Art). Niet alleen de rijke familie Baroncelli gaf Taddeo opdrachten, maar ook de Franciscanen van de Santa Croce. Zo is er nog een kruisiging geschilderd door Taddeo te zien in de sacristie. Verder heeft Gaddi ook nog één wand in de refter geschilderd. Het is tegenwoordig een museum dat aan het binnenhof ligt waar ook de beroemde Pazzi-kapel van Brunelleschi is.
Vervolg Florence dag 5: Gaddi, Taddeo’s Laatste Avondmaal in de refter van Santa Croce