Duomo kathedraal Santa Maria del Fiore IV
Kapellen bij de apsis van de Duomo
Hoogaltaar en apsis Kapel van Zenobi in het midden
Koepel en gewelven Koepel fresco’s Witte gewelven
We dalen weer af en kijken nog even naar de kapellen in de apsis. Hier zijn gotische constructies te bewonderen. Gotische bouwmeesters waren zeer ingenieus in het opvangen en afleiden van de krachten die een gewelf of dak uitoefenen. In de drie kapellen en de gewelven van het schip kun je goed zien hoe de krachten door allerlei bogen, ribben en smalle bundelpilaren in de hoeken (grotendeels in het muurvlak verscholen) veilig naar beneden worden geleid. We zullen later nog zien hoe Brunelleschi dit gotische principe overneemt in zijn Oude Sacristie en Pazzi-kapel (links: Duomo en rechts Pazzikapel). Natuurlijk vertaalt Filippo wel de gotische bogen en ribben in juist geproportioneerde klassieke zuilen. Naast de constructie heeft Brunelleschi de wit gestucte muren van de Duomo ook in zijn architectuur gebruikt. Volgens Manetti was Brunelleschi een kenner van gotische constructies en dat niet alleen, want ‘hij bestudeerde de excellente en ingenieuze constructiemethoden uit de Oudheid en hun muzikale proporties.’ Manetti in an 1887 edition. Vrij vertaald uit: Klotz, H., ‘Filippo Brunelleschi The Early Works and the Medieval Tradition’, Rizzoli, New York 1990 p. 53 (footnote 3) blz. 161
Dodenmasker van Brunelleschi
Frederic Lord Leighton ‘De dood van Brunelleschi’ 1852
Bij het betreden van de Duomo bevond het oorspronkelijke grafschrift zich aan de rechterkant van de deur.
D.S.
QUANTUM PHILIPPUS ARCHITECTUS ARTE DAEDALEA
VALUERIT CUM HUIUS CELEBERRIMI TEMPLI MIRA
TESTUDO TUM PLURES ALIAE DIVINO INGENIO AB EO
ADINVENTAE MACHINAE DOCUMENTO ESSE POSSUNT.
QUAPROPTER OB EXIMIAS SUI ANIMI DOTES
SINGULARESQUE VIRTUTES EIUS B.M. CORPUS XV
CALEND. MAIAS ANNO MCCCCXLVI HAC HUMO
SUPPOSITA GRATA PATRIA SEPELIRI IUSSIT.
“Aan God gewijd. Hoeveel de architect Filippo met zijn daedalische kunst vermocht, daarvan kunnen niet alleen het wonderbaarlijke dak van deze beroemde kerk, maar verder ook verscheidene werktuigen, uitgevonden door zijn goddelijk talent, het bewijs vormen. Daarom, vanwege zijn buitengewone geestesgaven en uitzonderlijke verdiensten, heeft zijn dankbare vaderland op 17 april 1446 zijn lichaam zaliger gedachtenis in de grond hieronder laten begraven.” Giorgio Vasari ‘De Levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten’ Deel I p. 191
Frederic Lord Leighton ‘The death of Brunelleschi’ 1852
Tomb of Brunelleschi
Niettemin waren er anderen die hem nog een grotere eer wilden bewijzen, en die er daarom de beide volgende regels aan toevoegden:
PHILIPPO BRUNELLESCO ANTIQUAE ARCHITECTURAE
INSTAURATORI
S.P.Q.F. CIVI SUO BENEMERENTI.
“De senaat en het volk van Florence voor hun verdienstelijke burger Filippo Brunelleschi, hersteller van de antieke bouwkunst”
En Giovanbattista Strozzi maakte dit:
TAL SOPRA SASSO SASSO
DI GIRO IN GIRO ETERNAMENTE IO STRUSSI:
CHE COSI PASSO PASSO
ALTO GIRANDO AL CIEL MI RICONDUSSI.
“Zozeer was ik eeuwig, laag voor laag, bezig steen op steen te stapelen: dat ik aldus stap voor stap, hoog rondcirkeld, de hemel bereikte.” Giorgio Vasari ‘De Levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten’ Deel I p. 191
De facade van de Duomo
Duomo facade Hoofdportaal Deel facade Duomo en Campanile
Facade vóór 1875
Als we naar buiten lopen bekijken we nog even de gevel van de Santa Maria del Fiore. Met de bouw van deze gotische gevel of beter gezegd neogotische is pas in 1875 begonnen. Daarvoor zag de gevel eruit zoals je dat heden ten dage nog bij de San Lorenzo kunt zien.
Wel is er al in de eerste helft van de veertiende eeuw een begin gemaakt met de bouw van een gotische gevel, maar deze werd slechts half voltooid, men was niet langer meer tevreden met de oude stijl. Deze veertiende-eeuwse gevel is voor de beeldhouwkunst van groot belang geweest. In de vijftiende eeuw zijn er opnieuw een aantal beelden voor de gevel gemaakt onder meer door Donatello (klik hier voor het verhaal over deze beelden).
Reconstructie facade uit de 14e eeuw
Dit zullen we op de dagen dat we beeldhouwkunst bekijken nog zien als we het aardige museum achter de Duomo bezoeken: de Opera del Duomo. Hier staan nog enkele beelden van Arnolfo di Cambio, die hij in de eerste helft van de veertiende eeuw voor de gevel had gemaakt (Klik hier voor het verhaal over de beelden voor de gevel van Cambio). Als paus Leo X (Medici) in 1515 zijn stad bezoekt, wordt er een houten constructie gebouwd tegen de gevel opdat de Duomo er mooi uitziet. In 1587 wordt de halve gotische gevel afgebroken, maar men kon niet besluiten welke van de ingediende ontwerpen gebouwd moest worden.
De huidige uit de negentiende eeuw komende gevel die in 1887 voltooid is, is nauwelijks te onderscheiden van een authentieke gotische gevel. Alleen aan de beelden is te zien dat er sprake is van een neogotische stijl. De beelden kijken namelijk naar de mensen beneden, iets dat een beeldhouwer uit de Middeleeuwen nimmer zou doen.