Donatello: Berouwvolle Maria Magdalena
Donatello ‘Berouwvolle Maria Magdalena’ in Museum Opera dell Duomo Florence
We bekijken nu een houten beeld van Donatello in dit museum en wel de Maria Magdalena. Dit beeld verschilt nogal van wat we net hebben gezien. Deze Magdalena heeft Donatello op oudere leeftijd gemaakt, waarschijnlijk was hij op dat moment zesenzestig jaar.
Donatello ‘Maria Magdalena ca. 1455 Inzoomen Rug
Kenmerkend voor het late werk van Donatello is zijn pessimistische kijk. Bovendien trekt hij zich dan niets meer aan van de gangbare conventies over kunst. Hij is buitengewoon eigenzinnig zoals we nog kunnen zien als we zijn preekstoelen in de San Lorenzo bekijken. Het Libro van Antonio Billi suggereert dat dit beeld in competitie is gemaakt met een Magdalena van Brunelleschi (Janson, H.W., ‘The Sculpture of Donatello’ Princeton University Press, Princeton/ New Jersey 1963 p. 358).
Als je oog in oog met Maria Magdalena staat, lijkt het alsof de dood zich al bij haar aankondigt. Een huid als perkament, vel over been, holle ogen en een mond die prevelt, maar geen verstaanbaar geluid kan maken. Het haar is vies en vol klitten. En net als in de middeleeuwse legende een kleed dat enkel uit haren bestaat (Wikipedia).
Als je oog in oog met Maria Magdalena staat, lijkt het alsof de dood zich al bij haar aankondigt. Een huid als perkament, vel over been, holle ogen en een mond die prevelt, maar geen verstaanbaar geluid kan maken. Het haar is vies en vol klitten. En net als in de middeleeuwse legende een kleed dat enkel uit haren bestaat.
Vasari was zeer enthousiast over dit beeld:
“In the same house of worship [Baptistery], opposite this tomb, one sees from the hand of Donatello a penitent Mary Magdalene of wood, very beautiful and very well made: an emaciated Donatello ‘Head of Mary Magdalene’ in Museo dell’ Opera del Duomo figure due to abstinence, while all her parts form a perfect whole of an anatomy that is very well understood in every respect.” Translated from: Vasari, G., “De Levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten Van Cimabue tot Giorgione.” Contact, Amsterdam 1990 deel 1 blz. 195
Tot 1966, het jaar van de grote overstroming in Florence, heeft het beeld in het Baptisterium gestaan. Onder de monochrome kleur bleken na deze ramp polychrome kleuren te zitten. Zo was de huid vleeskleurig en waren de haren verguld.
Dit beeld van Donatello is, net als veel andere beelden van Maria Magdalena, in Toscane uit hout gesneden. Oude beeldhouwers die met hout werkten, brachten altijd een kalklaag (gesso) aan. Dit was nodig om een stabiele ondergrond voor de verf te krijgen. Donatello gebruikte gesso soms met stukken doek om bijvoorbeeld de strengen van de lange haren die over haar armen lopen te maken. De kalklaag wordt dus gebruikt als ware het klei om te modelleren. Bij de restauratie na de grote overstroming bleek dat sommige haarstrengen uit niet meer dan gesso bestonden. Zo is het snijden van hout door Donatello verrijkt met de mogelijkheid om te boetseren en iets aan het hout toe te voegen.
“”In dezelfde doopkapel, tegenover dit graf, kan een standbeeld van de hand van Donatello worden gezien, een houten Heilige Maria Magdalena in Boetvaardigheid, die zeer mooi en goed uitgevoerd is, want ze is weggeteerd door vasten en onthouding tot zo’n mate dat elk deel van haar lichaam een perfect en volledig begrip van de menselijke anatomie weerspiegelt.” Vertaald uit: Wikipedia
Bij Maria Magdalena (en Johannes de Doper) heeft Donatello de houten figuren niet zo als gebruikelijk was van achteren deels uitgehold. Hij zorgde ervoor dat er een ruimte in het onderlichaam kwam waardoor het hout kan werken zonder scheuren te veroorzaken. Hoewel beide figuren niet bedoeld zijn om eromheen te lopen, staan zij veel vrijer dan soortgelijke beelden van zijn voorgangers.
De wijze waarop Donatello het blok hout behandelde, was nieuw (niet meer een holte aan de achterzijde van het beeld), maar het werken met polychrome kleuren niet. De gebruikte kleuren zijn naturalistisch. Donatello bracht op de haren goud aan waardoor ze zelfs als het vrij donker is nog goed te zien zijn. Het effect van goud, vergulden, in een donkere ruimte is verbazingwekkend groot. Het goud springt naar voren en door het reflecterende licht lijkt het constant te veranderen.
Vervolg Florence dag 3: Donatello en Luca della Robbia: twee cantorie