Caravaggio: Sant’Agostino

Sant’Agostino
Andrea Sansovino ‘Maria met Kind en Anna’
Rafael ‘Profeet Jesaja’

Vlakbij de San Luigi dei Francesi staat de Sant Agostino en ook daar gaan we een schilderij van Caravaggio bekijken. De kerk werd tussen 1479 en 1483 gebouwd en heeft een van de oudste Renaissancegevels van Rome. In de gevel is travertijn verwerkt dat afkomstig is uit het Colosseum. Ook in deze kerk zijn meerdere mooie kunstwerken te zien, zoals het beeld ‘Madonna del Parto’ van Jacopo Sansovino en een fresco van de profeet Jesaja van Rafael, maar we komen voor Caravaggio.

Caravaggio ‘Madonna di Loreto’     Vieze voeten

Het is de uitbeelding van een Maria-cultus die zich afspeelt rond het heiligdom Loreto in de Marche, een Italiaanse provincie. Maria’s huis in Nazareth werd in de 13e eeuw op wonderbaarlijke wijze door engelen naar Loreto verplaatst nadat de Turken het Heilige Land waren binnengevallen. In de 15e eeuw werd de basilica van de Santa Casa di Loreto gebouwd om het kleine houten huisje heen. Dit werd een populair bedevaartsoord. Maria staat op de drempel van haar huis met een behoorlijk oversized kind in haar armen.

Twee pelgrims

Dat het om het Santa Casa gaat moet je weten, het lijkt sprekend op een gewone Romeinse deuropening. Voor haar knielen twee pelgrims (herkenbaar aan hun staf), een man en een oudere vrouw, beiden sjofel gekleed en met vuile blote voeten. Juist deze twee figuren veroorzaakten ophef. De gewone Romeinse burgers vonden het prachtig, maar bijvoorbeeld Baglione vond het maar niks. Met hun vieze voeten en versleten kleding leken ze sprekend op de bedelaars waar Rome vol mee was.

Caravaggio laat het wonder zien dat geschiedt aan twee eenvoudige mensen, namelijk de verschijning van Maria. Net als zij wordt de toeschouwer uitgenodigd te knielen en de zegen van het Kind te ontvangen.

Madonna Kind en Anne (Dei Palafrenieri) 
Madonna       De Slang       Madonna Kind en Anna

De vrouw die model staat voor de mooie Maria is nieuw in Caravaggio’s repertoire. Zij komt ook voor op de Madonna dei Palafrenieri; waarschijnlijk was zij de Lena die de aanleiding vormde tot Caravaggio’s eerder genoemde akkefietje met notaris Pasqualone.
Het schilderij heeft maar twee dagen in de Sint Pieter gehangen, daarna werd het overgebracht naar de kerk van de broederschap: de Sant’Anna. Na twee maanden werd het verkocht aan kardinaal Borghese en daarom hangt het nu in de Galleria Borghese. Waarom? Werd het toch afgekeurd of bood Borghese zoveel geld? Was Maria’s decolleté te diep of het kind te bloot? Was Anna te gewoontjes afgebeeld? We weten het niet.

Madonna Kind en Anne

De Madonna dei Palafrenieri was Caravaggio’s meest prestigieuze opdracht, die hij kreeg van de Broederschap van de Palafrenieri op 1 december 1605. Het schilderij zou in de Sint Pieter (reconstructie Madonna dei Palafrenieri in de Sint-Pieter) komen te hangen. De broederschap was verantwoordelijk voor allerlei praktische en ceremoniële zaken in het pauselijke huishouden. Hun patroonheilige was Anna, de moeder van Maria. Op het schilderij zie je Maria en Jezus die een slang vertrappen. Hiermee vervult Maria een profetie: God zou een tweede Eva sturen om de zonde van de eerste uit te wissen. Maria triomfeert over Satan, samen met haar kind. Maar ook symboliseerde de overwonnen slang voor de toeschouwers uit die tijd de overwinning van de kerk op de grootste Satan: het Protestantisme. Anna staat er bij als patroonheilige, maar ook omdat zij sinds de Renaissance steeds populairder was geworden. Vooral tijdens de Contrareformatie bloeide haar cultus. Want: hoe exemplarischer het leven van de moeder is, hoe geloofwaardiger de speciale status van de dochter.