Caravaggio: Cerasi kapel
Deze tekst over Caravaggio is niet door mij, maar door Stineke Dirkzwager geschreven. Met haar toestemming is het hier geplaatst.
We nemen de metro vanaf het Termini naar het Piazza del Popolo en stappen bij Flaminio uit. Als je op het Piazza del Popolo staat, zie je rechts van de stadspoort de gelijknamige kerk liggen waar we naar binnen gaan.
Santa Maria del Popolo Ingang Facade
Giovanni Maggi ‘Klooster’ koper gravure, 1625
In de Santa Maria del Popolo kerk is enorm veel te zien, maar ik ben bang dat we alleen maar tijd hebben voor de Cerasi-kapel. Op de plek waar deze kerk gebouwd is, zou ooit keizer Nero begraven hebben gelegen. Paus Paschalis II (1099-1118) heeft echter voor de bouw van een Maria-kapel alle menselijk resten die hij in de grond tegen kwam in de Tiber laten gooien. De kerk is in de eeuwen daarna vaak herbouwd. De huidige versie is voornamelijk 15e eeuws met een paar latere toevoegingen van Bramante en Bernini (o.a. in de gevel). Paus Sixtus IV liet naast de kerk een klooster bouwen en gaf beide aan de Augustijner monniken. Maarten Luther heeft in 1511 nog in dit klooster gelogeerd.
In deze kerk geweest voor de beelden van Bernini. Nu gaan wij in de kapel van Cerasi het werk van de schilder Caravaggio bekijken.
Linkerzijbeuk met zicht op Cerasi-kapel
Als Caravaggio net klaar is met de zijwanden van de Contarelli-kapel, die we straks gaan zien, krijgt hij van Monsignor Tiberio Cerasi opdracht schilderijen te maken voor diens begrafeniskapel.
Buste Tiberio Cerasi De grafsteen van Tiberio Cerasi
Cerasi, een belangrijke financiële man aan het pauselijk hof, had in 1600 de rechten van een kapel in de Santa Maria del Popolo verworven, op een prominente plek links van het hoofdaltaar.
“Hij [Tiberio Cerasi] gaf Caravaggio de opdracht om twee grote cipressenpanelen te schilderen, tien palmen hoog en acht palmen breed, met de bekering van Paulus en het martelaarschap van Petrus binnen acht maanden. Voor de prijs van 400 scudi. Het contract werd ondertekend op 24 september 1600. Caravaggio werkte nog aan de schilderijen toen Tiberio Cerasi stierf.”
Bron Wikipedia (vrij vertaald)
A. Carracci ‘Zelfportret op de ezel’ Het Zelfportret
Caravaggio ‘David met Goliath’ Zelfportret als Goliath
Tiberio Cerasi wilde zijn kapel laten decoreren door de twee hottest schilders in town: Annibale Carracci en Caravaggio. Annibale mocht het altaarstuk en de plafondfresco’s (later geschilderd door Giovanni Ricci) maken, Caravaggio de zijwanden. Op het altaarstuk is de Hemelvaart van Maria afgebeeld (de kerk is gewijd aan Maria), op de zijwanden Petrus en Paulus (de patroonheiligen van Rome)
Ter plekke zal ik uitleggen in hoeverre beide schilders elkaar bij deze opdrachtbeïnvloed hebben.
Annibale Carracci and Caravaggio in de Cerasi-kapel
Annibale Carracci ‘Hemelvaart van Maria’ In situ
Volgens Baglione maakte Caravaggio van beide schilderijen een eerdere versie. De originelen waren op cypressenhout geschilderd, zoals contractueel was vastgelegd: duo quadra cupressis…in altero videlicet misterium conversionis sanctorum Pauli, et in alterum martyrium Petri apostolorum.’ (twee schilderijen van cipressenhout… op het ene moet het wonder van de bekering van de heilige Paulus en op het andere het martelaarschap van Petrus te zien zijn (uit Treffers blz. 113).
Kring Caravaggio waarschijnlijk kopie eerste versie
‘Kruisiging van Petrus’
Caravaggio mocht er acht maanden over doen. De schilderijen die er nu hangen, zijn op doek geschilderd. Er bestaat een Bekering van Paulus op cypressehout; het kan dus heel goed dat de eerste versies door Cerasi zijn afgekeurd, zoals wordt verondersteld. De uiteindelijke schilderijen heeft hij nooit gezien, want hij overleed voortijdig.
Caravaggio “De bekering van Paulus” 1600 – 1601
De bekering van Paulus staat beschreven in de Handelingen der Apostelen (9: 3 -9). De Romeinse legerleider Saulus is onderweg naar Damascus om de Christenen te vervolgen. Opeens wordt hij verblind door een Goddelijk licht en valt van zijn paard. De stem van Christus galmt in zijn oren: Saulus, Saulus, waarom vervolg je mij. Hij blijft drie dagen blind, daarna bekeert hij zich, laat zich dopen tot Paulus en gaat preken. Op de eerste versie heeft Caravaggio de tumultueuze verwarring rond Paulus’ bekering uitgedrukt.
Caravaggio “De bekering van Paulus” 1601
Qua compositie doet het denken aan het Martelaarschap van Mattheüs, dat we in de Contarelli-kapel zullen zien. De tweede versie, die hier dus hangt, is totaal anders. Er is geen achtergrond, nauwelijks dynamiek. Eigenlijk gaat de meeste aandacht uit naar het paard, dat er nogal gelaten bijstaat. Het belangrijkste element is het licht, dat van rechtsboven komt en op het gezicht en lichaam van de heilige valt. Zijn armen zijn gespreid; dit is een verwijzing naar de Kruisiging van Jezus. Jesus.
Tegenover de Bekering van Paulus hangt het Martelaarschap van Petrus. Petrus werd ondersteboven gekruisigd, omdat hij zichzelf onwaardig vond op dezelfde manier te sterven als Jezus. Er zijn geen getuigen bij de kruisiging. Alle aandacht gaat uit naar de lichamelijke en geestelijke beproeving van Petrus. Zijn gezicht is het enige dat zichtbaar is; zijn blik gaat langs zijn linkerarm naar het altaar, waar de verlossing is.
Caravaggio ‘Kruisiging van Petrus’ 1601 In situ
Caravaggio “De kruising van Petrus”
Het is een compositie die waarschijnlijk op de eerste versie van de Kruisiging van Petrus gebaseerd is aldus Treffers. Caravaggio hield bij de compositie rekening met de hoek waarin de kijker stond. De kapel is nogal smal, daarom plaatste hij de apostelen diagonaal in het beeldvlak. Zo lijkt het ook alsof je de billen en de vieze voeten op de Kruisiging in je gezicht geduwd krijgt. Er is zelfs beweerd dat die billen een sneer zijn aan het adres van Annibale (Hibbard blz. 136), hoewel Caravaggio wel waardering had voor het werk van zijn concurrent, die hij als een waardig tegenstander beschouwde.
