Biblioteca Nazionale Marciana II
Biblioteca Nazionale Marciana Biblioteca en zijkant
Biblioteca Figuren Overvloed aan versieringen
Jacopo Zucchi ‘Portret van Giorgio Vasari’ c. 1573
“Hij kreeg al snel de opdracht van de Raad van Tien om de prachtige bibliotheek van S. Marco, gelegen tegenover het Palazzo della Signoria, te verrijken met een overvloed aan versieringen, kroonlijsten, zuilen, kapitelen en gedetailleerde figuren verspreid over het hele werk. De weelde van dit project was zo groot dat het een waar wonder is, en er werd geen enkele moeite gespaard om kosten te besparen, wat resulteerde in een totale uitgave van honderdvijftigduizend dukaten tot op de dag van vandaag. Dit gebouw wordt zeer gewaardeerd in de stad vanwege de overvloed aan weelderige trottoirs, stucwerk en fascinerende verhalen die zich verspreiden door de zalen. De openbare trappen zijn prachtig versierd met diverse afbeeldingen, zoals beschreven in de biografie van Battista Franco. Bovendien zijn er talloze andere prachtige details te vinden, samen met de rijke ornamenten bij de hoofdingang, die een gevoel van majesteit en grootsheid uitstralen en de vaardigheid van Sansovino duidelijk tonen.” Vrij vertaald uit: Vasari ‘Description of the works of Jacopo Sansovino Sculptor of Florence’ pdf pp. 198-199
Palladio schreef:’het rijkste en mooist versierde gebouw sinds de oudheid. Het all’antica karakter maakte diepe indruk. De dichter
Aretino schreef aan Jacopo: Jij bent de man die weet wat een Vitruvius moet zijn.
Na de prenten en geschriften van Serlio zagen de Venetianen nu een echt klassiek gebouw in hun stad. In een notitie van de senaat wordt duidelijk vermeld dat de bibliotheek een bewuste poging was om de antieken te overtreffen (emulatio het gebod van de kunstenaar in de renaissance).
Vitruvius (download), maar ook Alberti hebben in hun geschriften hun bewondering voor de klassieke bibliotheken uitgesproken. Toch hebben beiden nooit verteld hoe een goede en mooie bibliotheek eruit moet zien. In de klassieke literatuur zijn wel aanwijzingen te vinden onder meer bij Pausanius. Hij beschrijft een bibliotheek bij de Hadrianus tempel in Athene als volgt: De honderden zuilen van Phrygisch marmer, met muren gebouwd net als de zuilen, en paviljoens met vergulde plafonds en albast, gedecoreerd met beelden en schilderijen.
Dit lijkt verdacht veel op wat Sansovino ontworpen en gebouwd heeft. Arcaden en zuilen van tempels, aparte vestibule en bibliotheek zaal, rijke versierde plafonds en beelden. Zelfs de plaats van de bibliotheek komt overeen met de klassieke eis dat het licht uit het oosten moet komen en dit klopt perfect bij de bibliotheek die aan de westzijde van het piazzetta ligt. Door het ochtendlicht beschadigen de boeken niet en is er toch voldoende licht om te lezen.
Vasari schrijft dat dit gebouw volgens de Vitruviaanse opvattingen is uitgevoerd, maar dit klopt niet. De doorsnede van de zuil is hier dus niet als moduul voor het geheel gebruikt. Sansovino gebruikte de grammatica veel vrijer zoals ook terug te vinden is in de Romeinse architectuur. Het moest natuurlijk wel all’antica lijken niet alleen vanwege de bibliotheek, maar ook voor de grandeur van de stad.
Sommige all’antica elementen, die nog niet bekend waren, maakten grote indruk op de Venetianen. Voor iemand die niet uit Venetië kwam, deed het gebouw ondanks de klassieke elementen zeer Venetiaans aan. Sansovino maakte in zijn ontwerp in feite een synthese tussen de Venetiaanse en de klassieke traditie. Toch past de bibliotheek ook perfect bij de oude gebouwen die er al stonden, want zij hebben een aantal kenmerken gemeenschappelijk zoals:
1. twee verdiepingen waarbij de begane grond arcaden heeft.
2. oosterse kantelen van het Palazzo Ducale die veranderd worden in een andere decoratie: een balustrade met beelden. De beelden lijken wel op figuren die je bij de
3. San Marco aantreft zij het wel in klassieke stijl. Het bouwmateriaal: istrische steen
De gevel van de bibliotheek heeft geen enkele structurele of tektonische functie. Het is niets meer dan een mooi scherm. Achter het marmer zit slechts eenvoudige baksteen.
Waarom is de gevel van de bibliotheek zo beroemd geworden ook buiten de serenissima?
Het basisgegeven: een lange piano nobile met grote ramen boven een loggia was typisch Venetiaans, absoluut niet nieuw dus. Dit geldt tevens voor het rijk gesneden Istrische marmer en de klassieke ordening van een gevelwand. Codussi had dit al in zijn kerken en palazzi toegepast. Waarschijnlijk is de gevel precies dat wat de Venetianen zochten. Een klassieke Romeinse stijl op Venetiaanse bodem, aansluitend bij de Venetiaanse traditie.
Er zijn veel klassieke elementen zoals zwikfiguren, een rijke versierde fries, guirlandes met putti, obelisken en sluitstenen met leeuwenkopjes. Het juiste gebruik van de Dorische (begane) en Ionische (piano nobile) orden, gaf de gevel een klassiek uiterlijk, veel meer dan de Venetianen gewend waren. Dit wordt wel heel duidelijk als je de twee tegenover elkaar liggende gevels met elkaar vergelijk. De combinatie zuil en boog komt uit het theater Marcellus en werd later ook in het Colosseum toegepast.
Canaletto ‘View of the Molo’ 1730s detail Geheel
Een grote trap leidt naar de eerste etage. De vierkante vestibule werd gebruikt als lesruimte. De leeszaal wordt prachtig en overvloedig belicht door een lange rij ramen aan de oostzijde. Het is geen toeval dat Vitruvius de oostzijde net als voor slaapkamers al aanraadde.
Het plafond bevat schilderijen van Paolo Veronese, Titiaan verloor de wedstrijd. Klik hier bij Web Gallery of Art voor de schilderijen van Veronese in de salone. Er waren oorspronkelijk rijen met banken die nu nog in de bibliotheek van Michelangelo in Florence te zien zijn. De andere ruimtes werden gebruikt als kantoren voor de Procuratie. De begane grond werd gebruikt voor winkels en die brachten aardig wat geld op. Als je het exterieur bekijkt dan is niet te zien waar de bibliotheek zich precies bevindt. Wat dit betreft was Sansovino veel vrijer dan bij zijn Zecca. Al bij het ontwerp hield Sansovino rekening met het gehele plein dus de piazzetta en het piazza. Hij zorgde ervoor dat de al bestaande campanile vrij kwam te staan. Bovendien schiep hij door de campanile vrij te laten een trapeziumvormig plein. Hierdoor wordt de San Marco het middelpunt als je op dit deel van het plein staat. Dit is goed te zien als je het huidige plein vergelijkt met het schilderij van Gentile Bellini in de Accademia. Door de oplossing van Sansovino is bovendien het Ducale ook nog te zien.