Andrea da Firenze (di Bonaiutio) en de Spaanse-kapel I
Links van de kerk is de ingang naar het Chiostro Verde, de groene kruisgang. Aan de achterzijde van dit kloosterhof ligt de Spaanse kapel. Het is eigenlijk een kapittelzaal net als de later gebouwde Pazzi-kapel in het kloosterhof van de Santa Croce en is tussen 1343 en 1350 gebouwd. In de zestiende eeuw kwam de kapittelzaal in handen van de Spaanse kolonie die in Florence gevestigd was. Dit verklaart ook de benaming van deze zaal: de Spaanse kapel.
Het Chiostro Verde Andere zijde Zicht van boven Luchtfoto
De rijke koopman Buonamico di Lapo Guidalotti gaf één jaar na het overlijden van zijn vrouw in het beruchte jaar dat de pest uitbrak in Florence geld, zevenhonderd gouden florijnen, voor de bouw. In Guidalotti’s testament staat nog vermeld dat hij driehonderdenvijfentwintig gouden florijnen van zijn nalatenschap voor meubilair en het schilderen van de kapittelzaal had bestemd.
Buonamico di Lapo Guidalotti krijgt de zegen van Fra Jacopo Passavanti
Het grafopschrift op de originele tombe ligt nu in de vloer vóór het altaar en luidt:
HIC IACET MICHVS FILIVS OLIM LAPI DEGVIDALOTTIS / MERCATOR QVI FECIT FIERI ET DIPINGI ISTVD CAPITVLVM / CV [M] CAPPELLA. SEPVLTVS I [N] HABITV ORDINIS. A.D. MCCCLV. / DIE IIII SEPTE [M] BRIS. REQVIESCAT I [N] PACE /.
‘Hier ligt Mico, de zoon van wijlen Lapo Guidalotti, een koopman die ervoor gezorgd heeft dat dit kapittelhuis samen met de kapel werd gebouwd en beschilderd. Hij is begraven volgens de gewoonte van de orde. In het jaar van de heer 1355, op 3 september. Hij ruste in vrede.
Als dank mochten hij en zijn familie in de kapel begraven worden in de kamer achter het altaar. Deze is later door toedoen van Eleonora van Toledo, groothertogin van Toscane, verbouwd en van nieuwe eigentijdse fresco’s voorzien uit de school van Alessandro Allori. De originele fresco’s zijn hier dus verdwenen.
Niet alleen het grafopschrift herinnert aan Guidalotti. Hij is ook te zien in de fresco’s. Op de wand, rechts van de ingang, ongeveer in het midden, knielt hij voor zijn vriend en biechtvader de Dominicaan Fra Jacopo Passavanti. De kapel is gewijd aan het Corpus Domini of het lichaam van Christus en dit is dan ook het centrale onderwerp van de frescocyclus. Bekend is dat Mico Guidalotti regelmatig bijdragen aan de feesten van de Corpus Domini gaf. In 1346 werd dit een officieel feest in Florence. Er is een altaarstuk van Bernardo Daddi uit 1344, dat ondermeer aan de Corpus Domini gewijd is. Dit altaarstuk stond eerst in een andere kapel in de Santa Maria Novella en werd later in de Spaanse kapel geplaatst. Ook in dit altaarstuk zijn allerlei toespelingen op de Eucharistie.
Fra Angelico ‘Dominicus’ Perugia Altaarstuk 1438
Tien jaar na de dood van Mico Guidalotti is op 30 december 1365 Andrea da Firenze ook wel Andrea da Bonaiuto genaamd met het schilderen begonnen. Ook dit werk is geschilderd in wat eerder al ‘de nieuwe stijl’ werd genoemd. Het is niet zozeer een verhalende cyclus van Giotto of Taddeo Gaddi zoals te zien in de Santa Croce, maar veel meer de uitdrukking van een kerkelijke doctrine. Het gaat over de verlossing door Christus en hoe de ware weg naar de zaligheid te bereiken met behulp van de kerk en natuurlijk de Dominicanen. Vergeet niet dat de Dominicanen naast het prediken en de zielzorg ook de taak hadden ketters op te sporen. Zij namen sinds 1232 de taak van de Inquisitie op zich. Dit betekende dat zij het enige ware geloof verdedigden en afwijkende meningen voor de rechtbank moesten brengen en natuurlijk veroordelen. Tot hun grote woede hadden juist in Florence niet zij, maar de Franciscanen het recht om geloofsafvalligen te veroordelen. Het leven van één inquisiteur, de Dominicaan Petrus Martyr, kun je zien op de wand bij de ingang. Hij kwam trouwens op een nare manier aan zijn einde, want hij werd door een zwaard in zijn schedel dodelijk getroffen.
De fresco’s van Andrea da Firenze (ook wel Andrea da Bonaiuto di Firenze genaamd)
Alle muren en het grote kruisribgewelf zijn beschilderd. Op de muur rondom het altaar zijn de weg naar de Golgotha, de Kruisiging en Christus in het voorgeborchte van de hel te zien. Bij de wand er tegenover zijn zes verhalen uit het leven van Petrus Martyr te zien, maar wel zwaar beschadigd. Links wordt de Christelijke leer getoond en rechts de ware weg, de Via Veritas, die leidt naar de verlossing. In de vier gewelfvelden zijn de Opstanding, Hemelvaart, Pinksteren en direct boven de Via Veritas tenslotte de Navicella. De keus voor vier verhalen in de grote gewelfvelden is ongewoon. In de Baroncelli kapel zijn alleen figuren als personificaties van deugden geschilderd. Drie van de vier verhalen spelen zich af in de hemel en de lucht. Deze scènes zijn boven in de kapel geplaatst. Het voorgeborchte van de hel, dat zich op de aarde bevindt, is aan de onderzijde geschilderd.
Vasari merkte dit al op. Zo prees hij Simone Martini (Vasari schreef het werk in de Spaanse kapel toe aan deze kunstenaar uit Siena) dat hij de aarde onder de lucht schilderde. Dit werd namelijk vaak fout gedaan. Er waren aldus Vasari zelfs kunstenaars uit die tijd die wel vier of vijf keer de aarde boven de lucht plaatsten.
De weg naar de Calvarieberg, de Kruisiging en Christus in het voorgeborchte van de hel
Christus draagt het Kruis Uitzoomen
Links van de boog is de tocht naar Golgotha geschilderd. Bij Christus in de kruisiging gaat het niet om het verdriet zoals dit in de eerste helft van het trecento gebruikelijk was.
De weg naar Golgotha, Kruisiging en afdaling naar het voorgeborchte inzoomen
Golgotha en de Triomf van Thomas van Aquino
In de grote mensenmassa reageert niemand verdrietig, zelfs Maria niet. Het accent ligt bij deze kruisiging volledig op de verlossing, de redding van de mens of het besef dat Christus zijn menselijkheid heeft afgelegd en God is geworden.
Sommigen laten dit zien door hun armen op te heffen en weer anderen spreken over het belang van wat er zich voor hun ogen afspeelt. Rechts hangt de goede dief aan een kruis. Zijn ziel wordt al door een engel naar boven gedragen. Links wordt de andere dief door duivels belaagd. Zie hier het verschil tussen de twee: slechts één van hen heeft voor de goede weg gekozen. Het kleine groepje rondom het kruis van de berouwvolle dief ziet wat er gebeurt en praat hierover. De groep rondom het kruis van de dief die geen schuldbesef toonde, kijkt met ontzetting naar wat er met de van pijn kronkelende man aan het kruis gebeurt. Hier is duidelijke sprake van een nieuwe inhoud bij de kruisiging. Niet het verdriet, maar de verlossing van de mens, als hij tenminste de goede weg kiest, is hier de inhoud of boodschap.
Bevrijdt uit het voorgeborchte
Bevrijdt uit het voorgeborchte Voorgeborchte
Het thema van de verlossing keert terug in het voorgeborchte van de hel rechts onder de kruisiging. De resten van de ingetrapte poorten van de hel zijn nog onder de voeten van Christus te zien. Hij redt de zielen van onder meer Johannes de Doper en Mozes uit het voorgeborchte. De duivels staan machteloos bij dit goddelijke geweld, zij kijken vanuit hun spelonk toe.
Vervolg Florence dag 5: Andrea da Firenze (di Bonaiutio) en de Spaanse-kapel II