Gallerie dell’Accademie I

Gallerie dell’Accademie

Elke groep gaat op de dagen dat de schilderkunst behandeld wordt eerst naar de Accademia. Dit wereldberoemde museum bevat het beste overzicht van de Venetiaanse schilderschool. We gaan er lopend naartoe. Via de wijken S. Croce en S. Polo komen we in de wijk Dorsoduro waar het museum ligt. De deuren gaan om negen uur open. Het huidige museum, officieel de Gallerie dell’Accademia geheten, is in 1750 gesticht. Het complex bestaat uit een aantal gebouwen: de oorspronkelijke kerk, Santa Maria della Carità uit 1444, het bijbehorende klooster en de Scuola di Santa Maria della Carità uit de 15e eeuw. In de 19e eeuw werden deze gebouwen bij elkaar gevoegd tot één museum.

Ingang       Facade      Plattegrond museum (zalen)

De enorme collectie schilderijen in de Gallerie dell’Accademia is grotendeels chronologisch geordend en begint bij de Byzantijnse en laat -gotische periode in de 14e en 15e eeuw in zaal 1. Hierna komt de vroeg- renaissance (zalen 2 t/m 8 eerste verdieping) dan de hoogrenaissance (zaal 10 eerste verdieping) en vervolgens de barok en de rococo (zalen 11 t/m 18 eerste verdieping) aan de orde. In de oude kerk, zaal 23, zijn meestal tijdelijke exposities vaak van zeer hoge kwaliteit. In de zalen 20 en 21 eerste verdieping zijn schilderijencycli van o.a. Giovanni en Gentile Bellini en Vittore Carpaccio te bewonderen. Als we binnenkomen en de trap opgaan, zien we de oude prachtig gedecoreerde zaal, de Sala del Capitolo, van de lekenbroeders van de scuola [zaal 1]. Het plafond met zijn rijke versieringen waaronder vergulde cherubijntjes, het gezicht van elk engeltje is anders, komt uit 1484 en is nog in goede staat. De Venetiaanse kunst uit de 14e eeuw is nog volledig in de ban van de Byzantijnse kunst. In de Sala del Capitolo van de Gallerie dell’ Accademia zijn veel triptieken (drieluiken) te vinden uit de 14e en 15e eeuw.

Paolo Veneziano ‘Maria met Kind en mecenassen’ ca. 1325
Kind       Mecenassen       Zaal 1

De bedoeling van deze rondleiding is dat je zicht krijgt op de typische kenmerken van de schilders uit Venetië.  Daarnaast zie je de ontwikkeling van de schilderkunst in Venetië die zo duidelijk afwijkt van de rest van Italië en voornamelijk van het in de renaissance dominerende Florence. Natuurlijk zullen we ons beperken tot enkele kunstwerken, want de hoeveelheid is overstelpend. Een beroemde polyptiek is, De kroning van Maria, van de stichter van de Venetiaanse schilderschool Paolo Veneziano uit 1350. Dit werk is sterk beïnvloed door de Byzantijnse kunst. We zullen ter plekke kunnen zien en bespreken waarom dit werk niet alleen sterke Byzantijnse trekken vertoont, maar anderzijds ook enkele typische Westerse kenmerken heeft. Paolo Veneziano werd de officiële schilder van de serenissima, zo portretteerde hij ook de Doge Francesco Dandolo een schilderij dat we in de Frari-kerk nog zullen zien. Paolo en zijn zoons Luca en Giovanni hadden een atelier waar vele schilders werden opgeleid in een traditie die naast sterke Byzantijnse elementen en het gebruik van Byzantijnse technieken ook is beïnvloed door de fresco’s van Giotto dertig kilometer ten Noorden van Venetië.

Paolo Veneziano ‘Madonna met Papaver’ ca. 1325, panel;
98 x 184 cm, Zaal I eerste verdieping Accademia

Het ultramarijn werd vooral gebruikt bij zeer belangrijke figuren zoals Maria. Dit is onder meer te zien een schilderij van  Paolo Veneziano (zaal 1 van de Gallerie dell’Acccademia).
Hier nog een recept uit Het handboek van de kunstenaar van Cennino Cennini over een uiterst kostbare kleur en wel het blauw genaamd ultramarijnblauw. Cennino Cennini heeft een boek geschreven, Het handboek voor kunstenaars, waarin onder meer een recept staat voor het maken van ultramarijnblauw en wel in hoofdstuk LXII getiteld Over het karakter van ultramarijnblauw en hoe je het moet maken.’

Lorenzo Veneziano ‘Mystieke Huwelijk van Catharina’ 1360
Het menselijke element

Een vergelijking tussen de twee Maria’s met kind van Paolo en Lorenzo laat zien dat er een menselijk element insluipt. Lorenzo is wat dit betreft duidelijk beïnvloed door Giotto.

Cima da Conegliano ‘Tronende Madonna met Kind en heiligen’

Naast Paolo Veneziano zijn in deze grote zaal ook werken van Jacobello del Fiore, Giovanni da Bologna, Michele Giambono en Antonio Vivarini die we ook nog in enkele kerken zullen tegenkomen en Lorenzo Veneziano, die was opgeleid in het atelier van Paolo Veneziano. In zaal 2 t/m 5 komen we in de vroeg -renaissance. In zaal 2 hangen drie grote werken die een typisch thema uit Venetië weergeven namelijk de sacra conversazione, een gesprek tussen heiligen. Het werk van Giovanni Bellini hangt tussen twee andere heilige gesprekken rechts van Giambattista Cima da Conegliano, Moeder met Kind en Heiligen’en links ervan Vittore Carpaccio Presentatie van Christus. Het werk van Giovanni dat in het midden hang, heeft een enorme indruk gemaakt en het werk dat oorspronkelijk in de San Giobbe in Venetië hing, werd trendsettend voor vele latere schilders zoals dit bij het paneel van Vittore te zien is.

Giambattista Cima da Conegliano ‘Tronende Madonnaen kind met de heiligen Catharina (?), Sint-Joris, Nicholas, Anthonius, Sebastiaan, en Lucia (?) (Dragan Altaarstuk)’ 1459/1460 – 1517/1518, paneel, 414 x 209 cm

Andrea Mantegna ‘Sint-Joris’ 1460

In zaal 4-5 hangen beroemde werken van Andrea Mantegna, Sint-Joris, Piero della Francesca, Hiëronymus, en wederom Bellini en de mysterieuze Giorgione. Een schilder van wie  weinig tot niets bekend is, maar iemand die de Venetiaanse schilderschool diepgaand beïnvloed heeft. Zijn schilderij, La Tempesta, de storm is een unicum in de geschiedenis van de schilderkunst. Hoewel er vele verklaringen, artikelen en boeken over dit schilderij geschreven zijn met even zo vele interpretaties, blijft de betekenis in nevelen gehuld.

Hans Memling ‘Portret jonge man’ ca. 1480      Gezicht      In situ

In zaal vier hangt nog een klein portret -26 x 20 cm- van Hans Memling te zien. De Vlaamse primitieven hebben een grote invloed gehad op de Italiaanse kunst ook in Venetië. De Vlaamse schilders, waaronder Memling, met hun schildertechniek, het geraffineerde gebruik van olieverf, het atmosferische perspectief, het doorkijkje en het portret waarbij het gezicht niet frontaal maar iets gedraaid wordt weergegeven, maakten diepe indruk op de Italiaanse schilders. De tand des tijd heeft het oorspronkelijke rood van de mantel van de jonge man veranderd in zwart.

Lorenzo Lotto ‘Portret van een jonge man met rekeningboek’

In de zalen 7 t/m 10 (eerste verdieping) van de Accademia zijn schilderijen uit de hoog-renaissance en het maniërisme te zien. In zaal 9 (eerste verdieping) hangt een portret van Lorenzo Lotto getiteld: Portret van een man in zijn studeerkamer. Dit portret geldt als zijn beste werk. Lotto staat er bekend om dat hij niet alleen het uiterlijk mooi weergeeft, maar vooral ook de geestelijke gesteldheid: in dit geval een melancholische man die betrapt wordt terwijl hij in zichzelf gekeerd nadenkt.